Πότε και γιατί φτιάχνουμε φανουρόπιτα. Η ιστορία της, η ευχή και παραδοσιακή μικρασιάτικη συνταγή

Ο Άγιος Μεγαλομάρτυς Φανούριος έγινε γνωστός στην Ορθοδοξία όταν – Θεία Προνοία – φανερώθηκε η εικόνα του μέσα σε ερείπια γκρεμισμένης παμπάλαιης εκκλησίας στην Ρόδο την οποία αγνοούσαν όλοι, όταν θέλησαν οι τότε κυρίαρχοι του ελλληνικού μας νησιού να επισκευάσουν τα τείχη κατά τον 15ο αιώνα!

Η φανέρωση της Εικόνας

Τότε, μέσα σε εκείνα τα ερείπια, βρέθηκαν πολλές εικόνες, όλες φθαρμένες, εκτός από μία που ήταν σε τόσο άριστη ανεξήγητα κατάσταση, που λες και είχε αγιοργραφηθεί εκείνη τη στιγμή και η οποία σώζεται ως σήμερα στη Ρόδο (φωτογραφίες)

Στη μέση παρίστανε ένα παλικάρι, νεαρό στρατιωτικό, που κρατούσε στο δεξί του χέρι σταυρό, πάνω από τον οποίο έκαιγε λαμπάδα, ενώ γύρω ιστορούνταν τα μαρτύρια του άγνωστου μέχρι τότε Αγίου, σε 12 παραστάσεις!

Ο Μητροπολίτης της Ρόδου Νείλος έτρεξε αμέσως επί τόπου και διάβασε καθαρά το όνομα του Αγίου, που λεγόταν Φανούριος. Συγκινημένος ο Σεβασμιώτατος, για τη φανέρωση του Αγίου, παρατήρησε, πως ήταν ντυμένος σαν Ρωμαίος στρατιωτικός, κρα­τώντας στο αριστερό χέρι του ένα σταυρό και στο δεξιό μια αναμμένη λαμπάδα.

Τα 12 μαρτύρια του Μεγαλομάρτυρος

Στις 12 παραστάσεις ο Άγιος Μεγαλομάρτυς του Χριστού μας, παρουσιαζόταν φρουρούμενος να δικάζεται από τον ηγεμόνα, να χτυπιέται από στρατιώτες με πέτρες στο στόμα και το κεφάλι, να μαστιγώνεται απλωμένος κατά γης, να γδέρνεται με σιδερένια νύχια στο σώμα, να είναι κλεισμένος στη φυλακή, να βασανίζεται μπροστά στον άπιστο ηγεμόνα, να καίεται στα μέλη του σώματος με αναμμένες λαμπάδες, να είναι δεμένος σε μάγγανο και να βασανίζεται, να βρίσκεται ανάμεσα σε θηρία αβλαβής, να καταπλακώνεται από μεγάλο λίθο, να είναι μέσα σε ειδωλολατρικό ναό βαστάζοντας στις παλάμες του αναμμένα κάρβουνα και ο διάβολος να δραπετεύει στον αέρα θρηνώντας και να στέκεται τέλος ο Άγιος μέσα σε ένα καμίνι φωτιάς έχοντας υψωμένα τα χέρια σε σχήμα δεήσεως!

Ο Μητροπολίτης του νησιού, ο Νείλος, όταν μελέτησε επισταμένα την ει­κόνα που βρέθηκε, αποφάνθηκε, πως ο Φα­νούριος ήταν ένας απ’ τους σπουδαιότε­ρους μεγαλομάρτυρες της Πίστεώς μας. Αμέσως έστειλε αντιπροσωπεία στον ηγεμό­να του νησιού και τον παρακαλούσε να του δώσει άδεια για ν’ ανακαινίσει την εκκλησία. Όταν όμως ο ηγεμόνας αρνήθηκε, τότε ο Μητροπολίτης μετέβη ο ίδιος προσωπικά στην Κωνσταντινούπολη και κατόρθωσε να εξασφαλίσει απ’ τον Σουλτάνο την άδεια που ζητούσε. Επέστρεψε σύντομα στη Ρόδο κι αναστήλωσε το ναό ακριβώς στην παλιά θέση του, έξω από τα τείχη του. Ο ναός σώζεται ως τα σήμερα και αποτελεί από τότε ιερό προσκύνημα όλων των Χριστιανών.

Η ιστορία της Φανουρόπιτας

Για την ζωή του Αγίου Φανουρίου, τον οποίο τιμάμε με αυτή τη νηστίσιμη πίτα, δεν υπάρχουν συγκεκριμένες μαρτυρίες. Η λατρεία του Αγίου Φανουρίου ξεκίνησε από την Ρόδο όπου και βρέθηκε η εικόνα του. Η λατρεία εξαπλώθηκε στα γύρω νησιά και στην Κρήτη και αργότερα σε όλη την Ελλάδα. 

Κατά την παράδοση, η πίτα φτιάχνεται για να σωθεί η μητέρα του αγίου, η οποία ήταν μία σκληρή, αμαρτωλή γυναίκα και αυστηρή με τους φτωχούς και τους συμπεριφερόταν απάνθρωπα. Μάλιστα, εξαιτίας της κακίας της, πήγε στην κόλαση. Προσπάθησε να τη σώσει ο γιος της, αλλά δεν τα κατάφερε. Ο Άγιος παρακάλεσε, να μην φτιάχνουν τίποτα για αυτόν, αλλά μόνο για την μνήμη και την ψυχή της μητέρας του.

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης γράφει με αυτή την αφορμή ότι όποιος επικαλείται τον Άγιο Φανούριο πρέπει πάντα να λέει «Θεός σχωρέσ” τη μητέρα του Αγίου Φανουρίου. Θεός σχωρέσ” την».

Έτσι, στις 27 Αυγούστου που τιμάται ο Άγιος Φανούριος, συνηθίζεται οι νοικοκυρές να φτιάχνουν φανουρόπιτες, τις οποίες μοιράζουν στη γειτονιά αφού ευλογηθούν πρώτα από την εκκλησία. Με το πέρασμα των χρόνων, καθιερώθηκε η αντίληψη ότι ο Άγιος φανερώνει ότι τουο ζητήσεις. Παραδοσιακά λένε οι πιστοί «Άγιε μου Φανούρη, φανέρωσε μου το… και εγώ θα φτιάξω μια πίτα για την ψυχή της μάνας σου». Κοιμούνται, βλέπουν στον ύπνο τους την απάντηση και έπειτα κανουν την πίτα, την πηγαίνουν στην εκκλησία να διαβαστεί από κληρικό και μετά την μοιράζουν ζητώντας να συγχωρεθεί η μητέρα του Αγίου.

Πολλοί, εξάλλου, συνδέουν αυτή την ιδιότητα του Αγίου Φανουρίου και της πίτας με το όνομα του Αγίου, που προκύπτει από το ρήμα «φαίνω» που σημαίνει αποκαλύπτω.

Αυτός λοιπόν είναι ο λόγος που οι νοικοκυρές φτιάχνουν στις 27 Αυγούστου Φανουρόπιτες και αφού τις πάνε στην εκκλησία και τις διαβάζει ο παππάς, τις μοιράζουν στη γειτονιά, με την ευχή να συγχωρεθεί η μάνα του Αγίου «Θεός σχωρεσ’ τη μάνα του Αγίου Φανουρίου». Την Φανουρόπιτα δεν την χαράζουμε. Το πρώτο χάραγμα το κάνει ο Ιερέας στην εκκλησία, σχηματίζοντας ένα Σταυρό, όταν διαβάζει τις πίτες.

Τα υλικά που χρησιμοποιούνται είναι 7 ή 9 παραδοσιακά, καθώς συμβολίζουν τα μυστήρια της εκκλησίας, τις μέρες της δημιουργίας και τα τάγματα των αγγέλων.

Και όπως συμβαίνει με όλα τα έθιμα, σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν παραλλαγές της παράδοσης. Στην Κρήτη, την Κύπρο, τη Σκιάθο, τη Φλώρινα και άλλες περιοχές, η φανουρόπιτα φτιάχνεται για να βρουν οι ανύπαντρες κόρες γαμπρό. Άλλοι πιστεύουν ότι φέρνει καλοτυχία και φωτίζει τον δρόμο της ζωής του καθενός. Λέγεται ακόμη ότι ο Άγιος Φανούριος προστατεύει τους αγρότες φανερώνοντας τα κλεμένα ζώα. Αν λοιπόν θέλετε να σας φανερώσει ο Άγιος Φανούριος ό,τι σημαντικό αναζητάτε φτιάξτε μια φανουρόπιτα, ευλογήστε την στην εκκλησία και αναμείνατε για τα αποτελέσματα!

Παραδοσιακή Μικρασιάτικη συνταγή με 9 υλικά

Υλικά

1 κούπα σπορέλαιο

3 κούπες αλεύρι (που φουσκώνει μόνο του)

1 κούπα ζάχαρη

1 κούπα φυσικό χυμό πορτοκάλι

1 κουταλάκι γλυκού σόδα

1/2 κούπα καρύδι κομμένο μέτριο

1/2 κούπα σταφίδα ξανθή

1/2 κουταλάκι γλυκού γαρίφαλο

3/4 κουταλάκι γλυκού κανέλα

Πριν ξεκινήσετε την εκτέλεση

Διαλύουμε τη σόδα μέσα στον χυμό πορτοκάλι

Αν έχουμε ήδη τη σταφίδα στο ψυγείο τότε πρέπει να τη βάλετε 4 ώρες σε νερό για να φουσκώσει. Αν την πάρετε φρέσκια τη χρησιμοποιείτε απευθείας.

Εκτέλεση

Χτυπάμε το λάδι μαζί με τη ζάχαρη μέχρι να λιώσει όσο περισσότερο γίνεται η ζάχαρη. Σε αυτό το μείγμα ρίχνουμε το πορτοκάλι που έχουμε διαλύσει τη σόδα. Συνεχίζουμε το χτύπημα για 3-4 λεπτά. (Σε αυτότο στάδιο χρησιμοποιούμε μίξερ)

Σε ένα μπολ έχουμε βάλει το αλεύρι μαζί με το γαρίφαλο, την κανέλα, το καρύδι και τη σταφίδα (την οποία έχουμε στεγνώσει ταμποναριστά για να μην σβολιάσει το αλεύρι όταν τη ρίξουμε).

Ανακατεύουμε με αναδευτήρα ή με κουτάλι το μείγμα. Δεν χρειάζεται να ξαναχρησιμοποιήσυμε το μίξερ.

Έχουμε λαδώσει ελάχιστα το ταψί ( 28 νούμερο), γιατί ήδη το μείγμα μας έχει όσο λάδι χρειάζεται για να μην κολλήσει και απλώνουμε το μείγμα.

Βάζουμε το ταψί σε προθερμασμένο φούρνο στους 160-170 βαθμούς, ανάλογα τον φούρνο(ψήνεται και σε αντίσταση και σε αέρα) για 40-60 λεπτά.

Αφήνουμε τη φανουρόπιτα να κρυώσει και μετά την κόβουμε.

Καλή επιτυχία.

Ευχή

Κύριε Ιησού Χριστέ, ο Ουράνιος Άρτος, ο της βρώσεως της μενούσης εις τον αιώνα πλουσιοπάροχος χορηγός, ο δοτήρ των αγαθών, ο δέ Ηλιού τροφήν αγεώργητον πηγάσας, η ελπίς των απηλπισμένων, η βοήθεια των αβοηθήτων και σωτηρία των ψυχών ημών.

Ευλόγησον τα δώρα ταύτα και τους ταύτα σοι προσκομίσαντας, εις δόξαν σήν και τιμήν του αγίου ενδόξου μεγαλομάρτυρος Φανουρίου. Παράσχου δέ, αγαθέ, τοις ευπρεπίσασι τους πλακούντας τούτους, πάντα τά εγκόσμια καί υπερκόσμια αγαθά σου. Εύφρανον αυτούς εν χαρά μετά του προσώπου σου, δείξον αυτοίς οδούς προς σωτηρίαν. Τα αιτήματα τών καρδιών αυτών καί πάσαν τήν βουλήν αυτών ταχέως πλήρωσον, οδηγών αυτούς προς εργασίαν τών εντολών σου, ίνα διά παντός εν ευφροσύνη καί αγαλλιάσει υμνώσι καί δοξάσωσι το πάντιμον καί μεγαλοπρεπές όνομά σου, πρεσβείαις της υπερευλογημένης Θεοτόκου, του αγίου ένδοξου νεομάρτυρος Φανουρίου, του Θαυματουργού, καί πάντων σου τών αγίων. Αμήν.