Ο Ναός και το Τάφος του Αγίου Λαζάρου στη Λάρνακα

Η υπέροχη πέτρινη εκκλησία που επιβλητικά στέκει στην Πλατεία Αγίου Λαζάρου στη Λάρνακα, χτίστηκε τον 9ο αιώνα, από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ’.

Ο ναός αφιερωμένος στον Άγιο, χτίστηκε πάνω από τον τάφο του Αγίου, τον οποίο έως και σήμερα μπορούν να δουν οι επισκέπτες. Η ζωή του συνδέθηκε με την Κύπρο, όταν κυνηγημένος εγκατέλειψε την Ιουδαία, αναζητώντας καταφύγιο. Η πιο πιθανή χρονολογία της φυγής του, υπολογίζεται γύρω στο 33 μ.Χ. όταν είχε πραγματοποιηθεί ο λιθοβολισμός του πρωτομάρτυρος Στεφάνου, οπότε πολλοί χριστιανοί της Ιουδαίας «διασπαρέντες από της θλίψεως της γενομένης επί Στεφάνω, διήλθον έως Φοινίκης και Κύπρου και Αντιοχείας». … 

Όταν πρωτοέφτασε στην Κύπρο, η παράδοση αναφέρει πως συναντήθηκε με τους Αποστόλους Βαρνάβα και Παύλο, οι οποίοι τον χειροτόνησαν πρώτο Επίσκοπο Κιτίου. Αν και δεν υπάρχουν γραπτές πηγές που να επιβεβαιώνουν τα γραπτά της Καινής Διαθήκης, παρ΄ όλα αυτά, η επιβλητική εκκλησία μαρτυρεί τη σχέση του με το νησί. Αν και η ζωή και ο θάνατός του αποτελεί ένα μυστήριο, καθώς δεν υπάρχουν ιστορικές πηγές που να δίνουν λεπτομέρειες για τη ζωή του, λέγεται πως τα λείψανά του πρωτοανακαλύφθηκαν το 890 μ.Χ, μέσα στον μικρό ναό που υπήρχε τότε, μέσα σε μαρμάρινη λάρνακα στην οποία ήταν χαραγμένα (όχι όμως στα ελληνικά) : «Λάζαρος ο τετραήμερος και φίλος του Χριστού»..Αποτέλεσμα εικόνας για ναος του λαζαρου

Όπως συνηθιζόταν στο Βυζάντιο, ο τότε αυτοκράτορας, μετέφερε τα λείψανα του Αγίου στην Κωνσταντινούπολη και με την αποστολή χρηματικού ποσού ανεγέρθη η εκκλησία που βλέπουμε σήμερα. Στις 23 Νοεμβρίου 1972 κατά τη διάρκεια εργασιών ανακαίνισης του ναού, βρέθηκε μέρος των λειψάνων του αγίου βαθιά κάτω από την αγία Τράπεζα, μέσα σε μαρμάρινη λάρνακα.

Έτσι, ενισχύθηκε η ιστορική παράμετρος της συσχέτισης του Λαζάρου με την Κύπρο, που είχε αμφισβητηθεί από τον ξένο περιηγητή Petro Della Valle. Ο Ρωμαίος ευγενής, στα γραπτά του είχε εκφράσει τις αμφιβολίες του για το αν πρόκειται πράγματι για τον Λάζαρο το φίλο του Χριστού. Η απάντηση που του δόθηκε τότε από τους πιστούς, ήταν πώς μόνη τρανή απόδειξη, αποτελούν τα θαύματα του Αγίου μέσα στο ναό.Αποτέλεσμα εικόνας για ναος του λαζαρου

Ο ναός του αγίου στη Λάρνακα ήταν από πολύ παλιά γνωστός στο χριστιανικό κόσμο και αποτελούσε, μέχρι και τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα, απαραίτητο συμπλήρωμα στο προσκύνημα των Αγίων Τόπων. Εκτός αυτού πολλές θεραπείες και άλλα θαύματα επιτελούνταν εδώ με τη χάρη του.

Αρχιτεκτονικά η εκκλησία του Αγίου Λαζάρου ανήκει στους πολύτρουλλους ναούς της Κύπρου∙ αποτελεί όμως ιδιαίτερο τύπο, στον οποίο συνδυάζονται τρεις συνεπτυγμένοι εγγεγραμμένοι σταυροειδείς με τρούλλο. Είναι τρίκλιτη, με τρεις τρούλους στο μεσαίο κλίτος. (Η μόνη παρόμοια εκκλησία που σώζεται στην Κύπρο είναι η της μονής του Απ. Βαρνάβα). Τα ημισφαίρια των τριών αυτών τρούλων έχουν καταρριφθεί από τον καιρό της Τουρκοκρατίας, είτε από τους Τούρκους είτε από σεισμό. Το 1735, όταν ο Ρώσος μοναχός Β. Μπάρσκυ επισκέφτηκε τη Λάρνακα και το ναό, ήταν ήδη κατεστραμμένα.

Ο ναός του Αγίου Λαζάρου έχει εσωτερικό μήκος 31,50 μ. περιλαμβανομένης και της κεντρικής αψίδας και πλάτος 14,50μ. Είναι χτισμένος εξ ολοκλήρου από πέτρα. Η σημερινή μορφή του ναού οφείλεται σε αρκετές μεταγενέστερες επιδιορθώσεις, ανακατασκευές και προσθήκες. «Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας φαίνεται πως ανακατασκευάσθηκε η κάτω σειρά παραθύρων του ναού τουλάχιστον στο νότιο τοίχος, διανοίχθηκε εξωτερική θύρα στη νότια πτυχή της κεντρικής αψίδας του ιερού και η βάση της έλαβε κεκλιμένη μορφή (εν είδη scarpa). Δεν είναι γνωστό πότε διανοίχθηκε στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας του Ιερού ο δυτικότροπος στρογγυλός φεγγίτης, ενώ και οι άλλες δυο αψίδες φαίνεται πως έχουν υποστεί επεμβάσεις, όπως μαρτυρούν ενδείξεις στην τοιχοδομία.

Στη βάση του βόρειου θυροειδούς τυμπάνου του παραθύρου υπάρχει εξωτερικά επιγραφή αναφερόμενη σε άλλη μετασκευή: 10 Αυγούστου 1669. Αντίστοιχο χάραγμα επαναλαμβανόμενο δυο φορές στο βόρειοθυροειδές τύμπανο του παραθύρου και το υπέρθυρο της δυτικής εισόδου φέρει τη χρονολογία 1882. Το 1671 έλαβε χώρα εκτεταμένη επισκευή του ναού της οποίας το εν τρίτον της δαπάνης κατέβαλαν οι Καθολικοί μοναχοί, γεγονός που οδήγησε σε ρήξη με την ορθόδοξη κοινότητα, αφού οι πρώτοι επικαλούμενοι τα έξοδα που κατέβαλαν, ήγειραν αξιώσεις ιδιοκτησίας επί του βόρειου κλίτους του ναού. Το 1758 επιδιορθώθηκε ο γυναικωνίτης, κτίσθηκαν νέα κελιά και το Συνοδικό, ενώ περίπου στις αρχές του 19ου αιώνα επισκευάσθηκε και η νότια ανοικτή στοά (προστώο). Το 1781 έλαβε χώρα η διάνοιξη τεσσάρων παραθύρων του ναού, μάλλον αυτών των αψίδων του Ιερού, αλλοιώνοντας την αρχιτεκτονική μορφή του κτιρίου. Το 1882 ανακαινίσθηκε η δυτική είσοδος του ναού, όπως μαρτυρείται από εγχάρακτη εντοιχισμένη πλάκα υπεράνω της. Το 1899 στερεοποιήθηκε λόγω υγρασίας η Πρόθεσις, αποξέσθηκε ο τοίχος και ζωγραφίσθηκε τοιχογραφία με την κοίμηση της Θεοτόκου και Εξαπτέρυγα, ενώ καθαρίσθηκαν και επιχρυσώθηκαν τα οκτώ κιονόκρανα του Ιερού. Το 1932 ο Ν. Κυριαζής, ιατρός, ιστοριοδίφης και πρόεδρος της επιτροπής του αγίου Λαζάρου προχώρησε σε μικρής έκτασης ανασκαφή στο προαύλιο χώρο και στο εσωτερικό του ναού ανακαλύπτοντας παλιά θεμέλια του ναού εκτεινόμενα προς βορράν και νότον, μαρμάρινες σαρκοφάγους και ανευρίσκοντας σπαράγματα τοιχογραφιών στους πεσσούς, τοίχους και στο Ιερό.

Τελευταία επέμβαση στο ναό έγινε το 1972 αφορμής δοθείσης από πυρκαγιά που το 1970 κατέκαυσε τμήμα του εικονοστασίου και των εικόνων του. Κατά την ανασκαφή βρέθηκε το παλαιότερο δάπεδο του ναού, κτιστοί κιβατιόσχημοι τάφοι, σαρκοφάγοι και ίχνη θεμελίων προγενέστερων φάσεων του κτίσματος» (Χοτζάκογλου 2004: σελ 44-45)

Στα τέλη της Φραγκοκρατίας κτίστηκε η στοά που διατρέχει τη νότια πλευρά του ναού. Το 1857 κτίστηκε το σημερινό επιβλητικό καμπαναριό, το πιο μεγάλο που υπάρχει στην Κύπρο. Παλαιότερα υπήρχε άλλο το οποίο κατερρίφθη από τους Τούρκους, οι οποίοι δεν επέτρεπαν την ύπαρξη καμπάνων στους χριστιανικούς ναούς. Μόλις το 1856 το επέτρεψαν, ύστερα από την απαίτηση της Ορθόδοξης χριστιανικής Ρωσίας. (Εν τούτοις, ο ναός του Αγίου Λαζάρου είχε καμπάνες- σε ξύλινο ικρίωμα –πολύ πριν το 1856, γενόμενες σιωπηρά ανεκτές από τους Τούρκους, κι αυτό γιατί οι Λαρνακείς είχαν πολύ μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων λόγω της ύπαρξης των ξένων Προξενείων και μεγάλης ευρωπαϊκής παροικίας στην πόλη τους).

Η αρχιτεκτονική του ναού, σπάνιου αρχαίου ρυθμού, εντυπωσίαζε πάντα τους επισκέπτες, δικούς μας και ξένους. Γενικά θεωρείται η ωραιότερη και η εντυπωσιακότερη εκκλησία στην Κύπρο.

Το επίχρυσο ξυλόγλυπτο εικονοστάσι, εξαιρετικής τέχνης, θεωρείται ένα από τα ωραιότερα στην Κύπρο και είναι του 1773-1782. Μέχρι το 1797 συμπληρώθηκε η αγιογράφησή του από τον αγιογράφο Μιχαήλ Προσκυνητή η Χατζημιχαήλ. Το εικονοστάσι κοσμούν συνολικά 120 μεγάλες και μικρές εικόνες θαυμάσιας τέχνης. Αριστούργημα ξυλογλυπτικής αποτελεί και η αγία Τράπεζα, έργο κι αυτό του 1773 και ο δεσποτικός θρόνος ο οποίος φέρει εικόνα του αγίου Λαζάρου ημ.1734.ag-lazaros-larnaka-ekklisia

Από τις εικόνες αξιοπρόσεκτες είναι η παλαιά του αγίου Λαζάρου ως Επισκόπου φέροντος πολυσταύριο φελόνιο(16ου αι.), δύο της αναστάσεως του αγίου, μια της Παναγίας με ρωσικό διάκοσμο, μια του αγίου Νικολάου και μια του αγίου Γεωργίου (ημ.1717, έργο Ιακώβου Μόσκου του Κρητός), τοποθετημένες σε ιδιαίτερα ξυλόγλυπτα τέμπλα. Η άλλη μεγάλη εικόνα του αγίου Λαζάρου στο εικονοστάσι έχει επίχρυσο διάκοσμο του 1798. Παλαιότερα φαίνεται ότι ολόκληρος ο ναός ήταν αγιογραφημένος. Σημαντικός είναι επίσης ο άμβων, έργο του 1731, κι ένας χρυσοκέντητος Επιτάφιος του 1719.

Δεκάδες βυζαντινές εικόνες του παλαιότερου εικοναστασίου και πολλά άλλα εκκλησιαστικά κειμήλια τα οποία βρίσκονταν στο Μουσείο του ναού και τα οποία το 1948 μεταφέρθηκαν στο Κάστρο όπου εστεγάζετο τότε το Επαρχιακό Μουσείο Λάρνακος, έπεσαν στα χέρια των Τούρκων κατά την τουρκοκυπριακή ανταρσία του 1963 και χάθηκαν.

Αριστούργημα ξυλογλυπτικής τέχνης αποτελεί επίσης η αγία Τράπεζα, έργο κι αυτό του 1773, καθώς και ο δεσποτικός θρόνος πάνω στον οποίο υπάρχει εικόνα του Αγίου Λαζάρου ως επισκόπου, με ημερομηνία 1734. «Εξαίρετο αποτέλεσμα ξυλογλυπτικής αποτελεί επίσης ο δεσποτικός θρόνος πάνω στον οποίο υπάρχει εικόνα του Αγίου Λαζάρου ως Επισκόπου με ημερομηνία 1734» (Αντουνά 1997: σελ. 14).

Παρόλο που σήμερα δε διασώζεται καμιά τοιχογραφία «φαίνεται ότι παλαιότερα, ολόκληρος ο ναός ήταν αγιογραφημένος, γιατί μέχρι τον περασμένο αιώνα σώζονταν μερικές τοιχογραφίες στους πεσσούς του κεντρικού θόλου. Οι τοιχογραφίες του ναού θα πρέπει να καταστράφηκαν, κατά πάσαν πιθανότητα, από την πολλή υγρασία που επικρατεί στην περιοχή της Λάρνακας και ειδικότερα της ενορίας Σκάλας όπου το υψόμετρο ελάχιστα υπερέχει εκείνου της θάλασσας» (Μιχαηλίδης 1990: σελ. 16).

Ο Γεώργιος Σωτηρίου (1962) είχε υποστηρίξει την άποψη ότι «ο ναός του Αγίου Λαζάρου είναι μίμηση του ναού του Αποστόλου Βαρνάβα στη Σαλαμίνα κι οι δυο τους ανήκουν στους πολύτρουλλους ναούς της περί τον Ιουστινιανό (6ος μ. Χ αιώνας) εποχής και έχουν μετασκευαστεί σε νεότερους χρόνους. Είναι κι οι δυο τους τρίκλιτοι επιμήκεις ναοί χωρίς υπερώα και το μεσαίο κλίτος τους στεγάζεται από τρεις ισοϋψείς τρούλλους, οι οποίοι στηρίζονται πάνω σε μεγάλους διπλούς ορθογώνθιους πεσσούς. Αν κανένας προσέξει περισσότερο θα αντιληφθεί στις γωνιές αυτών των πεσσών κάπου κάπου εντοιχισμένους κίονες, ενώ στο ύψος της γεννήσεως των τόξων θ΄αντιληφθεί τα κιονόκρανα.

Αντίθετα, τα δυο πλάγια κλίτη στεγάζονται από μεταγενέστερες εγκάρσιες καμάρες, σημεία φανερά της μετασκευής των αρχικών κτισμάτων παλαιοχριστιανικής εποχής (σελ. 368) Μετά την αφαίρεση των σοβάδων που κάλυπταν τους πεσσούς, τους τοίχους και τους θόλους της εκκλησίας βρέθηκαν τα αρχικά παράθυρα που ήταν στενόμακρα, και άφηναν λίγο μόνο εξωτερικό φως να εισχωρεί στο εσωτερικό. Αυτό, εξ’ άλλου, επέβαλλε και η βυζαντινή εκκλησιαστική αρχιτεκτονική που επεδίωκε το κατανυκτικό ημίφως στο εσωτερικό των ναών. «Το πλάτος των παραθύρων αυτών κυμαίνεται από 0,80 έως 1,30μ. Και το ύψος τους από 3,80 έως 4,15μ.P7040030c

Δεύτερη σειρά παραθύρων που υφίσταται μέχρι σήμερα, υπάρχει ψηλότερα στους τοίχους πάνω από τ’ αρχικά παράθυρα. Η μορφή αυτή των παραθύρων θυμίζει μεσοβυζαντινές εκκλησίες της Κωνσταντινουπόλεως, ενώ είναι τελείως άγνωστη στην Κύπρο. Βρέθηκαν επίσης στο δυτικό τοίχο τα υπολείμματα δυο θηρών που οδηγούσαν στο νοτιοδυτικό και βορειοδυτικό διαμέρισμα της εκκλησίας όπως στην εκκλησία του Αποστόλου Βαρνάβα κοντά στη Σαλαμίνα και τις καμαροσκέπαστες βασιλικές της Αφέντρικας Ριζοκαρπάσου. Η σημερινή θύρα στο μέσο του δυτικού τοίχου είναι η αρχική είσοδος, αλλά διευρυμένη. Οι θύρες που υπάρχουν στο μέσο του βόρειου και του νότιου τοίχου ανοίχθηκαν κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας.

Κατά την περίοδο αυτή, και πιθανότατα το 17ο αιώνα ανοίχθηκαν και τα υφιστάμενα σήμερα παράθυρα με τα χαμηλωμένα τόξα στο βόρειο και το νότιο τοίχο της εκκλησίας όπως φανερώνει η μορφή τους» (Φιλόκυπρος Χ.Χ.: σελ. 174). Χαρακτηριστικό δείγμα δυτικής αρχιτεκτονικής είναι το τεράστιο καμπαναριό. Χτίστηκε το 1857. «Μέχρι τότε οι καμπάνες ήταν τοποθετημένες πάνω σε ξύλινο βάθρο αφού οι Τούρκοι από το 1571 που κατέλαβαν την Κύπρο μέχρι τα μέσα σχεδόν του 19ου αιώνα, δεν επέτρεπαν την ύπαρξη καμπαναριών ούτε τη χρήση καμπάνων στις χριστιανικές εκκλησίες.

Μόλις το 1856 το επέτρεψαν ύστερα από απαίτηση της ορθόδοξης χριστιανικής Ρωσίας, αλλά μόνο κατόπιν βεζυρικής άδειας. Στη Λάρνακα ο ναός του Αγίου Λαζάρου είχε καμπάνες πολύ πριν το 1856, γενόμενες ανεκτές από τους Τούρκους, κι αυτό γιατί οι Λαρνακείς είχαν πολύ μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων λόγω της υπάρξεως των Προξενείων και μεγάλης ευρωπαϊκής παροικίας στην πόλη τους» (Φιλόκυπρος Χ.Χ.: σελ. 175). Στους εξωτερικούς τοίχους της εκκλησίας υπάρχουν εντοιχισμένες επιτύμβιες πλάκες με σκαλισμένα τα ονόματα παλαιών κυράδων και αφεντάδων της περασμένης εποχής.

Στους περασμένους αιώνες ο ναός, με τα 20 περίπου κελλιά που είχε γύρω-γύρω, λειτουργούσε ως μοναστήρι. Τον καιρό της Φραγκοκρατίας πέρασε στα χέρια των Ρωμαιοκαθολικών και μετατράπη σε λατινικό μοναστήρι. Από τους Λατίνους τον πήραν οι Τούρκοι όταν κατέλαβαν την Κύπρο το 1571,και από αυτούς τον αγόρασαν πίσω οι Ορθόδοξοι το 1589 για 3000 άσπρα. Για ένα διάστημα (1589 – 1784) οι Λατίνοι διατηρούσαν το δικαίωμα να λειτουργούν δυο φορές το χρόνο τη βόρεια κόγχη του Ιερού όπου διατηρείται ακόμα «στη βόρεια πύλη του ναού ο λατινικός πεντάσταυρος και στο βόρεια τμήμα της κόγχης του ιερού το αλτάρι, η αγία Τράπεζα των καθολικών» (Μιχαηλίδη 1983: σελ. 76). «Οι Λατίνοι χρησιμοποιούσαν την αριστερή πτέρυγα της εκκλησίας, ενώ οι Αρμένιοι τη δεξιά και οι Ορθόδοξοι το κεντρικό της τμήμα. Αυτή η διευθέτηση φαίνεται πως διάρκεσε αρκετά χρόνια και διατηρήθηκε μέχρι και το 18ο αιώνα» (Μιχαηλίδη 1983: σελ. 77).

Γύρω στην εκκλησία υπάρχουν παλιά κελιά με αψίδες στην μπροστινή μεριά. Ένα από τα κελιά αυτά χρησίμευε για γυναικεία φυλακή στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Στην ανατολική πλευρά βρίσκεται το μεγάλο συνοδικό. Από την επιγραφή, που είναι σκαλισμένη στο ανώφλι της εισόδους του, βλέπουμε πως παλαιότερα ήταν σχολείο, και σαν σχολείο είναι πιο γνωστό. «Η εκκλησία καταλήγει σε τρεις αψίδες στα ανατολικά. Η κεντρικήαψίδα είναι πεντάπλευρη εξωτερικά και ημικυκλική εσωτερικά. Έχειχορδή 4,50 μ. και βέλος 2,90μ. Η βόρεια και η νότια αψίδα είναι τρίπλευρες εξωτερικά και ημικυκλικές εσωτερικά. Η βόρεια αψίδα έχει χορδή 2,65μ. και βέλος 1, 30μ. και η νότια αψίδα χορδή 2,50μ. και βέλος 1,35μ. (Φιλόκυπρος Χ.Χ.: σελ. 174)Αποτέλεσμα εικόνας για ναος του λαζαρου

Στην αυλή της εκκλησίας του Αγίου Λαζάρου στεγάζεται το μουσείο του αγίου Λαζάρου σε δυο μεγάλες αναπαλαιωμένες αίθουσες το οποίο περιλαμβάνει με αρχαία κειμήλια τόσο της εκκλησίας όσο και της Ιεράς Μητρόπολης Κιτίου. Τα εκθέματα περιλαμβάνουν βυζαντινές εικόνες, ιερά σκεύη, μεταξύ των οποίων και αρχιερατικές μήτρες. Υπάρχει ένα αγιοδισκοπότηρο δωρεά του Ρώσσου Πατριάρχη. Εδώ εκτίθενται επίσης αρχιερατικά άμφια, βυζαντινά νομίσματα που βρέθηκαν κατά την αναπαλαίωση της εκκλησίας το 1972 κάτω στον τάφο του Αγίου και άλλα. Παλαιότερη συλλογή που αποτελούνταν από 77 εικόνες και άλλα εκκλησιαστικά αντικείμενα χάθηκε το 1963-1974 από το Επαρχιακό Μουσείο Λάρνακας με έδρα το Μεσαιωνικό Κάστρο. Η συλλογή αυτή είχε δανειστεί το 1950 από την τότε Εκκλησιαστική Επιτροπή στο Τμήμα Αρχαιοτήτων για έκθεσή της στο Επαρχιακό Μουσείο Λάρνακας με έδρα το Μεσαιωνικό Κάστρο και χάθηκε όταν το κάστρο περιήλθε υπό τη διοίκηση των Τούρκων. Έκτοτε ο χαμένος θησαυρός του αγίου Λαζάρου αναζητείται.

Στη ΒΔ πλευρά του περιβόλου του ναού βρίσκεται μικρό κοιμητήριο Διαμαρτυρομένων, με ωραίους μαρμαρόγλυπτους τάφους Ευρωπαίων κ.α., της περιόδου 1680 περίπου μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα.

Όταν κατά τον 18ο κυρίως αιώνα η περιοχή της Σκάλας άρχισε να αναπτύσσεται και να γίνεται μια δεύτερη πόλη κοντά στην παλιά Λάρνακα, ο Άγιος Λάζαρος έγινε ο ενοριακός ναός της και ως τέτοιος παραμένει μέχρι σήμερα. Είχε πάντα μοναστηριακό τυπικό, με πολυπληθές ιερατικό προσωπικό, κι οι ιεροτελεστίες γίνονταν με πολλή επισημότητα και μεγαλοπρέπεια. Μέχρι σήμερα αποτελεί τον επίσημο ναό της Σκάλας-Λάρνακος.

Ιερος Ναος Αγιου Λαζαρου στη Λαρνακα Κύπρου

Gepostet von Gina Patton am Sonntag, 16. September 2018

Ο ναός αυτός δέθηκε κατά τρόπο μοναδικό με τη ζωή των πολιτών της Σκάλας-Λάρνακος. Για δυόμιση τουλάχιστον αιώνες –από τον 18ο οπότε σχηματίστηκε η Σκάλα, μέχρι τα μέσα σχεδόν του 20 αιώνα – ήταν το θρησκευτικό, εθνικό, φιλανθρωπικό και εκπαιδευτικό κέντρο της πόλης.

Στον τομέα της Παιδείας, ιδιαίτερα, η συμβολή του ναού υπήρξε καθοριστική για την πόλη: μερίμνησε για την ίδρυση δημόσιων Σχολείων, στα μέσα του 19ου αιώνα και τη μετατροπή των τότε ιδιωτικών σε δημόσια, τα οποία και συντηρούσε μαζί με την ιερά μονή Αγίου Γεωργίου του Κοντού, μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Στη δυτική πλευρά του περιβόλου υψώνεται το κτίριο του «Δημόσιου Αλληλοδιδακτικού Σχολείου», που ίδρυσε ο ναός του 1857.

Όσον αφορά τη σημασία που είχε παλαιότερα ως ιερό προσκύνημα, ξένος περιηγητής του 1856, έγραφε μεταξύ άλλων και τα εξής: «Ο Λάζαρος έζησε και πέθανε εδώ…Τα οστά του τοποθετήθηκαν σε εκκλησία αφιερωμένη στον ίδιο, κι όταν άνθισε η μόδα των προσκυνημάτων, λίγα προσκυνήματα μπορούσαν να διεκδικήσουν μεγαλύτερη ιερότητα ή φήμη από εκείνο του Αγίου Λαζάρου στη Σαλίνα. Η εκκλησία υπάρχει ακόμη –καθεδρικός ναός Έλληνα μητροπολίτη- από τα ωραιότερα δείγματα της παλαιότερης βυζαντινής αρχιτεκτονικής…Τα λεπτεπίλεπτα ξυλόγλυπτα (του τάφου του αγίου) και τα απομεινάρια των πλουσίων διακοσμήσεών του, βεβαιώνουν το περασμένο μεγαλείο του. Χιλιάδες προσκυνητές μαζεύονταν από τα πιο απόμακρα μέρη του νησιού, όταν ο Χριστιανισμός άκμαζε στην Κύπρο, για να εκφράσουν την πίστη τους μπροστά στον τάφο του αγίου Λαζάρου…Σ’ολόκληρη τη σημερινή Κύπρο δεν υπάρχει ιερότερος τόπος.»

Ο μνημειώδης αυτός ναός αποτελεί το ωραιότερο κόσμημα της Λάρνακος. Πριν από δυόμιση αιώνες, ο Ρώσος μοναχός Βασίλειος Βάρσκυ έγραφε πολύ χαρακτηριστικά: «Παρα την αποβάθρα ευρίσκεται ο ναός του Αγίου Λαζάρου, ευρύχωρος και υψηλός, στερεά ωκοδομημένος, ως βασιλικόν παλάτιον…»Î‘Ï€Î¿Ï„Î­Î»ÎµÏƒÎ¼Î± εικόνας για ναος του λαζαρου

ΛΑΪΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ

Το πέρασμα του αγίου Λαζάρου από το Κίτιο συνδέθηκε με διάφορες παραδόσεις. Σύμφωνα με μια τέτοια παράδοση, στα τριάντα αυτά χρόνια που έζησε μετά την ανάστασή του, δεν γέλασε ποτέ -εκτός από μια φορά , όταν είδε κάποιον να κλέβει ένα πήλινο δοχείο, οπότε χαμογέλασε λέγοντας: «ο πηλός κλέβει τον πηλό»-συγκλονισμένος από το θέαμα των αλυτρώτων ψυχών, που είδε στον άδη κατά την εκεί τετραήμερη παραμονή του. (Δεν είχε λάβει ακόμα χώραν η λυτρωτική θυσία του Χριστού πάνω στο σταυρό και η Ανάστασή Του, η οποία και ελύτρωσε τον άνθρωπο από τα δεσμά του άδη και της αιώνιας καταδίκης).

Μια άλλη παράδοση συνδέει το πέρασμα του αγίου από το Κίτιο-Λάρνακα με τις εκεί πλησίον ευρισκόμενες Αλυκές. Η παράδοση αυτή θέλει τις Αλυκές την εποχή εκείνη απέραντο αμπέλι . Διψασμένος οδοιπόρος ο άγιος, κάποια μέρα, ζήτησε από τον ιδιοκτήτη λίγο σταφύλι για να ξεδιψάσει. Εκείνος αρνήθηκε κι όταν ο άγιος του έδειξε ένα καλάθι που φαινόταν να είναι γεμάτο σταφύλι, εκείνος απάντησε ότι περιέχει άλας. Τότε ο άγιος, για να τιμωρήσει την κακία και υποκρισία των ανθρώπων εκείνων, μετέτρεψε δια θαύματος το απέραντο αμπέλι σε λίμνη άλατος.

Εκτός από αυτά, υπάρχει και παράδοση περί επισκέψεως της Υπεραγίας Θεοτόκου στην Κύπρο και ειδικά στο Κίτιο, για συνάντηση του Λαζάρου. Η παράδοση αυτή , αγιορείτικης προελεύσεως, αναφέρει ότι ο Λάζαρος εθλίβετο πολύ που δεν έβλεπε τη Μητέρα του Κυρίου. Γι αυτό, ύστερα από σχετική συνεννόηση, έστειλε πλοίο στην Παλαιστίνη και την παρέλαβε μαζί με τον ευαγγελιστή Ιωάννη και άλλους μαθητές, για να τους φέρει στην Κύπρο. Πριν φθάσουν όμως εδώ μεγάλη τρικυμία και ενάντιος άνεμος τους παρέσυρε μέχρι το βόρειο Αιγαίο, στις ακτές του όρους Άθω (δηλαδή του Αγίου Όρους). Εκεί η Παναγία, μετέστρεψε στη χριστιανική πίστη τους ειδωλολάτρες κατοίκους και ζήτησε από τον Υιόν Της σκέπη και προστασία για όσους θα ασκούνται χριστιανικά στο όρος τούτο. Επειτα αναχώρησε και έφθασε, επί τέλους, στην Κύπρο, στο Κίτιο, όπου συνάντησε το Λάζαρο, στον οποίο έφερε δώρο επισκοπικό ωμοφόριο και επιμανίκια, τα οποία είχε κάμει με τα ίδιά της τα χέρια. Και αφού ευλόγησε την κατά Κίτιον Εκκλησία επέστρεψε στα Ιεροσόλυμα.

Είναι τόσο ισχυρή και τόσο διαδεδομένη σ’ ολόκληρο τον Ορθόδοξο κόσμο, μηδέ της Ρωσσίας εξαιρουμένης, η παράδοση για την έλευση και χειροτονία του αγίου Λαζάρου στο Κίτιο, ώστε η έλλειψη σχετικών γραπτών πηγών του πρώτου αιώνα να μην αναιρεί, πιστεύομε, την πραγματικότητά της. Βοώσαν παράδοσιν αποτελεί εξ’ άλλου και ο αρχαίος ναός του αγίου, κτισμένος πάνω στον κατά παράδοση τάφο του.Αποτέλεσμα εικόνας για ναος του λαζαρου

Κατά το Σάββατο του Λαζάρου υπήρχε παλαιότερα στη Λάρνακα – όπως και σε πλείστα άλλα μέρη της Κύπρου – το έθιμο να περιέρχονται τα παιδιά, κατά ομάδες, τα σπίτια και να τραγουδούν το άσμα του Λαζάρου ή κάλαντα του Λαζάρου. Το έθιμο αυτό αποκτούσε ιδιαίτερη σημασία στην ενορία Σκάλας (Αγίου Λαζάρου), όπου γινόταν ολόκληρη ιεροτελεστία με αναπαράσταση της εγέρσεως του αγίου. Περιγραφή του εθίμου, όπως γινόταν στα τέλη του περασμένου αιώνα, έχει ως εξής: ΄΄Οι επίτροποι και οι διάκονοι του ναού έντυναν ένα αγόρι της περιοχής, το Λαζαρόπαιδο, με κίτρινες μαργαρίτες που είχαν πλεχθεί ειδικά για τη γιορτή. Ο μητροπολίτης με τους ιερείς και τους πιστούς περίμεναν στο μεγάλο δωμάτιο υποδοχής, τραγουδώντας πένθιμα άσματα με τη συνοδεία πένθιμης μουσικής.

Το Λαζαρόπαιδο έπεφτε στη συνέχεια σε ένα στρώμα από λουλούδια και φύλλα, τριαντάφυλλα, ανθούς πορτοκαλιάς και ροδιάς, κλαδιά δάφνης, μυρσίνης και φοινικιάς. Ο πρωτοπαπάς διάβαζε το ευαγγέλιο και όταν έφθανε στη φράση «Λάζαρε δεύρο έξω» ύψωνε τη φωνή του, όπως αναφέρεται ότι είχε κάμει κι ο Χριστός. Ενώ ακουγόταν αυτή η φράση, οι ιερείς κι οι διάκονοι τοποθετούσαν το σταυρό στο κεφάλι του παιδιού, το θυμιάτιζαν και το ράντιζαν με κλαδιά μυρσίνης βουτηγμένα σε αγίασμα. Ο υποτιθέμενος νεκρός Λάζαρος τότε «αναστηνόταν».

Το Λαζαρόπαιδο σηκωνόταν, οι γυναίκες το ράντιζαν με ροδόσταγμο, το έραιναν με ροδοπέταλα κι έβαζαν στο στόμα του γλυκό, μια γουλιά κρασί και μια μπουκιά ψωμί. Τότε οι φλογέρες , τα βιολιά και τα λαγούτα, μαζί με την εκκλησιαστική χορωδία, άρχιζαν ένα χαρμόσυνο ύμνο τον οποίο τραγουδούσε μαζί και η κοινότητα. Όποιος πλησίαζε, φώναζε δυνατά : «Ο Λάζαρος αναστήθηκε…». Κατόπιν οι Σκαλιώτες, (Λαρνακιώτες) που αποτελούσαν την επιτροπή για τη γιορτή, άρχιζαν να μοιράζουν κόλλυβα, φαγητά ποτά, γλυκίσματα και ψωμιά. Πρόσφεραν επίσης κουμανταρία (το περίφημο γλυκό κυπριακό κρασί) και ζιβανία (τσίπουρο). Συγχρόνως ράντιζαν τον κόσμο με ροδόσταγμο από ασημένιες μυροχόες (μερρέχες) και θυμιάτιζαν για το βάσκανο μάτι.

Έτσι τελείωνε η ιεροτελεστία στην αυλή της εκκλησίας του Αγίου Λαζάρου. Κατόπιν η επιτροπή για την γιορτή κι ολόκληρη η «πομπή του Λαζάρου», με αναμμένα κεριά, πήγαιναν μέχρις αργά τη νύχτα στα σπίτια όπου υπήρχαν αυτοσχέδια «στρώματα του Λαζάρου», στολισμένα με λουλούδια και κλαδιά. Στα σπίτια κερνούσαν τους επιτρόπους και τους ιερείς, προσφέροντάς τους γλυκά , ψωμιά, τσιγάρα, χρήματα κ.ά. Η διαδρομή της λιτανείας αυτής ήταν καθορισμένη.΄΄

Πηγές:

http://imkitiou.org/ιεροσ-ναοσ-αγιου-λαζαρου/

http://www.mixanitouxronou.com.cy/thriskia-2/pou-vriskete-i-larnaka-tis-larnakas-i-schesi-tou-lazarou-agapimenou-filou-tou-christou-me-tin-epivlitiki-petrini-ekklisia-ke-to-epichriso-xiloglipto-ikonostasi-giati-ine-kommeni-ke-i-tris-trouli/

http://prwtokoudouni.weebly.com/uploads/2/1/5/3/21535154/naosagioulazaroularnaka.pdf

http://agioslazaros.org.cy/ιστορια-ναου/,  Ιερομ. Σωφρόνιος Γ. Μιχαηλίδης Λάρνακα – Κύπρος

προηγούμενο
επόμενο

Facebook Comments