Ήταν Φεβρουάριος του 1976 όταν οι αμερικανοί πολίτες ξύπνησαν με δυσάρεστα νέα: ένας ιός γρίπης με χοίρεια προέλευση είχε μολύνει εκατοντάδες στρατιώτες στη βάση του Ford Dix της Νιου Τζέρσεϊ, ενώ ένας 19χρονος πολίτης της περιοχής είχε ήδη υποκύψει από αυτόν.
Ο φόβος μιας επερχόμενης πανδημίας την επόμενη χρονιά έκανε τον πρόεδρο Φορντ να αποφασίσει μαζικό εμβολιασμό του πληθυσμού και η φαρμακοβιομηχανία κλήθηκε να παραγάγει τα απαιτούμενα εμβόλια.
Το κόστος αυτής της απόφασης άγγιζε τα 135 εκατομμύρια δολάρια. Ούτε οι σύμβουλοι του προέδρου όμως ούτε ο ίδιος ήταν προετοιμασμένοι για το αληθινό κόστος της: τον θάνατο 41 ανθρώπων και όσων μετά τον εμβολιασμό ανέπτυξαν το σύνδρομο Guillain-Barre, μια νευροπαραλυτική νόσο. Και το χειρότερο; Η πανδημία δεν ήρθε ποτέ!
Ο David Lewis είχε μόλις απεβιώσει, όμως οι αιματολογικές εξετάσεις στο σώμα του έμοιαζαν με το sequel ενός εφιάλτη που είχε ξεφύγει από τις αίθουσες του σινεμά, απλώνοντας τα δίχτυα του στην πραγματική ζωή. To Κέντρο Ελέγχου Ασθενειών αποφαινόταν πως ο Lewis είχε κολλήσει μικρόβιο γενετικά συγγενές με αυτό που προκάλεσε την ισπανική γρίπη, την πανδημία του 1918, που είχε στερήσει τη ζωή σε 650.000 Αμερικάνους και 50 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως.
Στους αιματολογικούς ελέγχους που ακολούθησαν, περισσότεροι από 10 στρατιώτες του στρατοπέδου Fort Dix, βρέθηκαν να έχουν κολλήσει το ίδιο μικρόβιο, ενώ μερικοί εκατοντάδες διέθεταν αντισώματα σε αυτό. Σε εξώφυλλο των New York Times της εποχής, ένας τίτλος με κεφαλαία γράμματα, προμήνυε τον εφιάλτη: “ο ιός που προκάλεσε την μεγαλύτερη γρίπη στην ιστορία της ανθρώποτητας, την πανδημία του 1918-19, μάλλον έχει επιστρέψει”. Οι μάσκες έβγαιναν ξανά απ’ το πατάρι, όπως αναφέρει το oneman.gr.
Πανικός και βιαστικές αποφάσεις
Ο Γενικός Γραμματέας του τομέα Υγείας και Πρόνοιας, F. David Matthews προέβλεπε πως τουλάχιστον 1 εκατομμύριο Αμερικάνοι θα έχαναν τις ζωές τους μέσα στο 1976, αν δεν λαμβάνονταν άμεσα μέτρα. Ο διευθυντής του Κέντρου Ελέγχου Ασθενειών, David Sencer πρότεινε την εφαρμογή ενός σχεδίου: τον μαζικό εμβολιασμό των Αμερικάνων πολιτών. Δεν είχε καμία σημασία το γεγονός ότι δεν είχαν εμφανιστεί κρούσματα γρίππης εκτός του στρατοπέδου Fort Dix, έπρεπε να νικηθεί ο ιός, πριν καν υπάρξει. “Ήταν προτιμότερο το να ξοδεύαμε αρκετά εκατομμύρια για την υγεία μας, παρά να ρισκάραμε να μετρήσουμε νεκρούς” ανέφερε σε δηλώσεις αρκετούς μήνες αργότερα, του ένας εκ των συμβούλων του πρόεδρου των ΗΠΑ, Gerald Ford.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Gerald Ford, έδινε το παρόν σε συνέντευξη Τύπου, με ένα αυστηρό μήνυμα: “Κανείς δεν γνωρίζει πόσο σοβαρή είναι αυτή η απειλή. Όμως δεν μπορούμε να παίρνουμε ρίσκα με τη δημόσια υγεία”. Σύμφωνα με τον καθηγητή Ιστορίας του πανεπιστημίου της Wichita State, εκείνες τις μέρες επικρατούσε ένα χάος, ένα σύμπαν από μπλεγμένα μηνύματα, όπου από την μια πλευρά οι επιστήμονες ανέφεραν πως ο κίνδυνος δεν ομοίαζε απαραίτητα με αυτόν της ισπανικής γρίπης, όμως από την άλλη πλευρά, οι εκπρόσωποι της κυβέρνησης και τα media, επιχειρούσαν να παρουσιάσουν την ακριβώς αντίθετη εικόνα.
Εμβολιασμός και προβλήματα
Το Πρόγραμμα Ανοσοποίησης από την Γρίπη των Χοίρων είχε πάρει την έγκριση του Κογκρέσου και η ομοσπονδιακή κυβέρνηση έβαζε στόχο να αγοράσει 200 εκατομμύρια δόσεις εμβολίων από φαρμακευτικές εταιρείες και στη συνέχεια να τις μοιράσει δωρεάν σε υπηρεσίες υγείας. Η χρονική διορία ως την έγκριση και διάθεση του εμβολίου, δεν έπρεπε επ’ουδενί λόγο να ξεπεράσει τους έξι-επτά μήνες: ήταν Μάρτιος όταν είχε σημειωθεί το κρούσμα θανάτου του στρατιώτη Lewis, μέχρι την 1η Νοεμβρίου, ημέρα διεξαγωγής των προεδρικών εκλογών, έπρεπε να έχει βρεθεί δραστικό εμβόλιο.
Ήταν το πιο μεγαλεπίβολο πρόγραμμα εμβολιασμού της αμερικάνικης ιστορίας μέχρι εκείνη την εποχή. Συχνά όμως οι μεγαλεπίβολες ιδέες εμπεριέχουν ανθρώπους με μικρούς χαρακτήρες, επιρρεπείς σε μεγάλα παραστρατήματα.
Τα προβλήματα ξεκίνησαν αμέσως. Μια φαρμακευτική εταιρεία παρήγαγε 2 εκατομμύρια δόσεις εμβολίου, χρησιμοποιώντας το λάθος στέλεχος του ιού. Τα σχετικά τεστ δεν έδειχναν ανοσοποιητική επάρκεια στα παιδιά, ενώ οι ασφαλιστικές εταιρείες δεν μπορούσαν να καλύψουν οικονομικά μια τόσο εξωπραγματικά fast-track διαδικασία ανάπτυξης εμβολίου ως προς το ενδεχόμενο παρενεργειών και ζητούσαν εγγυήσεις από την κυβέρνηση, η οποία σπεύδει να αλλάξει την σχετική νομοθεσία καταθέτοντας νομοσχέδιο αμνήστευσης των εταιρειών για αγωγές που θα αφορούν το συγκεκριμένο εμβόλιο και πλήρη κάλυψη των όποιων αποζημιώσεων από τα κρατικά ταμεία (Σημείωση Χώρας: Σας θυμίζει τίποτα?)
Το καλοκαίρι του 1976 συμβαίνουν τραγελαφικά πράγματα. Τον Ιούλιο εκείνης της της χρονιάς, ο καθηγητής και μέλος του FDA, J.Anthony Morris απολύθηκε από τον οργανισμό και ύστερα τοποθετήθηκε δημοσίως με σκληρά λόγια ως προς την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των υπό ανάπτυξη εμβολίων. Τον Αύγουστο, σε ένα συνέδριο Αμερικάνων εθνικιστών πέθαναν ξαφνικά 34 άτομα. Οι αρμόδιοι γιατροί σύντομα διαπίστωσαν πως για τους θανάτους ευθυνόταν ένα βακτήριο που είχε προέλθει από air-condition. Αυτό το τρομακτικό περιστατικό γίνεται η αφορμή για την ανακάλυψη μιας νέας μορφής λοίμωξης των πνευμόνων, που έγινε γνωστή ως ‘νόσος των λεγεωναρίων’ και δεν έχει καμία σχέση με την γρίπη των χοίρων.
Πάντως, στις 2 Σεπτεμβρίου, η φαρμακευτική εταιρεία Merrill είχε υποβάλλει επιτυχώς τα ευρήματα της ως προς την ανακάλυψη εμβολίου στον FDA. Στις 22 του ίδιου μήνα, γίνονταν οι πρώτοι εμβολιασμοί. O Donald Millar, διευθυντής του προγράμματος μαζικού εμβολιασμού, δεν γνώριζε πως αυτό που έμοιαζε στα χέρια του με φάρμακο, στην πραγματικότητα ήταν μια βόμβα έτοιμη να σκάσει.
Ο πρόεδρος Ford γύριζε κι εκείνος τα μανίκια στο πλαίσιο της προεκλογικής του εκστρατείας, ώστε να δείξει στην εκλογική βάση των Αμερικάνων πολιτών, πως το fast-track εμβόλιο του ήταν ασπίδα υγείας. Την 1η Οκτωβρίου ξεκινούσαν οι μαζικοί εμβολιασμοί. Μέσα στο πρώτο κιόλας 15ημέρο, τρεις ηλικιωμένοι πέθαιναν ξαφνικά σε κλινική του Pittsburgh, Το γεγονός ότι προηγουμένως είχαν λάβει το εμβόλιο, κρινόταν από τους γιατρούς και το επιτελείο του Ford, ως μη ρεαλιστική αιτία θανάτου.
Ο απόηχος του γεγονότος όμως, προκαλούσε (δικαιολογημένο) τρόμο στον απλό κόσμο, που ενισχυόταν και από την εμφάνιση περιστατικών συνδρόμου Guillain-Barré μετά από εμβολιασμούς σε τρεις διαφορετικές πολιτείες (Minnesota, Maryland, Alabama). Το Guillain-Barré αποτελεί νευρολογική διαταραχή, η όποια προκαλεί ατροφία μυών και παράλυση. Ταυτόχρονα τα αποτελέσματα εξετάσεων αποδεικνύαν ότι οι εμβολιασμένοι μαύροι πολίτες εμφάνιζαν μικρά ποσοστά ανοσίας.
Καθώς ορισμένες πολιτείες των ΗΠΑ δήλωναν “ευχαριστούμε αλλά δεν θα πάρουμε” στην πρόταση-πρόσκληση των μαζικών εμβολιασμών, η Washington Post έβγαινε με κεντρικό τίτλο ‘To φιάσκο της γρίπης των χοίρων”, ως έμμεση ‘σπόντα’ προς τη διασπορά πανικού που είχε δημιουργήσει το επιτελείο του προέδρου Ford. Την ίδια στιγμή, πλήθαιναν οι φωνές που ζητούσαν από την πολιτική ηγεσία να εμφανίσει κάποια κρούσματα γρίππης, πέρα από εκείνο του νεκρού 19χρονου. Δεν υπήρχαν.
Το κυνικό τέλος
Οι Senser – Millar ως εμπνευστές του προγράμματος εμβολιασμού βρέθηκαν δημοσίως στο μάτι του κυκλώνα, καθώς ο Ford έχανε τις εκλογές του Νοεμβρίου από τον Jimmy Carter. Τον Δεκέμβριο του 1976, και ενώ είχαν εμβολιαστεί περίπου 40 εκατομμύρια Αμερικανοί, η νέα κυβέρνηση διέταζε πάγωμα του προγράμματος ανοσοποίησης που είχε βάλει σκοπό να κυνηγήσει μια πανδημία πριν ακόμα αυτή ξεσπάσει. Ο Sencer απολύθηκε από την αμερικάνικη κυβέρνηση, όμως ποτέ δεν σταμάτησε να στηρίζει αυτό το πρόγραμμα.
Μεταξύ άλλων, στο τέλος εκείνης της χρονιάς είχε πει: “όταν υπάρχουν ζωές σε κίνδυνο, είναι καλύτερο να είσαι στην πλευρά της υπερβολικής και πρόωρης αντίδρασης, αντί για εκείνη της καθυστερημένης αντίδρασης. Η κυβέρνηση σοφά είχε πράξει, βάζοντας την προστασία των πολιτών ως προτεραιότητα”. Εκείνο το πρόγραμμα εμβολιασμού είχε στοιχίσει στην κυβέρνηση Ford περί τα 135 εκατομμύρια δολάρια. Το πραγματικό ποσό σε σημερινή αξία, ξεπερνά τα 620 εκατομμύρια δολάρια.
Να σημειωθεί ότι ο αριθμός των νεκρών εμβολιασμένων ανέρχεται σε 41 και παρουσιάστηκαν 500 περιστατικά συνδρόμου Guillain-Barre ενώ υπεβλήθησαν εκατοντάδες αγωγές που στρέφονται κατά του υπουργείου Δικαιοσύνης και της ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Το εμβόλιο κατά της γρίπης των χοίρων του 1976 κόστισε στην αμερικανική κυβέρνηση 3,5 δις δολάρια σε αποζημιώσεις προς 4000 αμερικανούς που βλάφθηκαν από αυτό
Από όλη αυτή την περιπέτεια ίσως η χειρότερη συνέπεια ήταν η δυσφήμηση του Κέντρου Ελέγχου Λοιμώξεων (CDC). Οπως αναφέρουν οι ερευνητές της υπόθεσης, ένας δημοσιογράφος μεγάλου καναλιού τούς εκμυστηρεύτηκε αργότερα ότι «το CDC υπήρξε σχεδόν η μοναδική ομοσπονδιακή υπηρεσία με καθολική αποδοχή. Τώρα το CDC απώλεσε την αθωότητά του».
Η αποκαθήλωση αυτή του CDC επρόκειτο να έχει επώδυνες συνέπειες: Οταν σε λίγα χρόνια άρχισε να μεταδίδεται η επιδημία του AIDS, η αμερικανική αυτή υπηρεσία δίστασε να πάρει ριζικά και άμεσα μέτρα. Θεωρούσε αδύνατο να φωνάξει «λύκος» σε διάστημα λιγότερο από δεκαετία μετά την πρώτη οδυνηρή αποτυχία…
Τέλος, να αναφέρουμε ότι τον Ιανουάριο του 1976 ο αναπληρωτής διευθυντής προγραμμάτων του CDC των ΗΠΑ, δρ Bruce Dull, ενημέρωνε τον υφυπουργό Υγείας για το οικονομικό αδιέξοδο των εταιρειών που παρασκευάζουν εμβόλια. Οι συνεχείς αγωγές από πολίτες (για παρενέργειες) οδηγούν τις εταιρείες σε χρεοκοπία και ο κ. Dull ζητάει να «αμνηστευτούν» με νόμο οι κατηγορίες (εξ αμελείας) αυτού του τύπου ώστε να γλιτώσουν οι εταιρείες τις τεράστιες αποζημιώσεις.
Στο βίντεο περιλαμβάνονται ιστορικά αποσπάσματα-ντοκουμέντα από την εκπομπή 60 MINUTES του αμερικάνικου καναλιού CBS με παρουσιαστή τον Mike Wallace.
Το θέμα της εκπομπής είναι η Γρίπη των Χοίρων (Swine Flu) του 1976 στην Αμερική, όπου η κυβέρνηση των ΗΠΑ, λαμβάνοντας υπόψη κάποια περιστατικά που συνέβησαν αρχικά σε στρατιώτες (ίσως όχι και επιβεβαιωμένα όπως αναφέρεται στην εκπομπή) και προκειμένου να μην ξεσπάσει καθολική πανδημία, προώθησε ένα εμβόλιο χωρίς να έχουν ελεγχθεί όπως θα έπρεπε προηγουμένως, οι παρενέργειες, που τελικά προκάλεσε σε 4.000 ανθρώπους, (όπως αναφέρεται στην εκπομπή, αλλά ήταν πολύ περισσότεροι εν τέλει, περί τις 11.000 όπως αναφέρεται αλλού) οδηγώντας τους σε σωματικές παραλύσεις (σύνδρομο Guillain-Barre) ακόμη και στο θάνατο σε πολλούς από αυτούς.
Με το εμβόλιο αυτό εμβολιάστηκαν 46 εκατομμύρια Αμερικανοί πολίτες και οι αποζημιώσεις που αιτούνται οι πληγέντες από τις παρενέργειες προσεγγίζει τα 3,5 δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με την εκπομπή.
Όπως θα διαπιστώσετε στο βίντεο, οι νευρολογικές διαταραχές και ασθένειες που πιθανόν να προκαλούσε το εμβόλιο ήταν γνωστές στους Υπευθύνους των Δημοσίων Υπηρεσιών που πρότειναν το εμβόλιο, αλλά τελικά ο κίνδυνος αυτός αποσιωπήθηκε εν τέλει στο κοινό, με τις ευθύνες να μεταφέρονται από τον ένα δημόσιο λειτουργό στον άλλο (όπως θα δείτε στο βίντεο), τη στιγμή που οι Αμερικανοί πολίτες, επηρεαζόμενοι από την τηλεοπτική προπαγάνδα των διαφημιστικών σποτ του εμβολίου της γρίπης των χοίρων, έσπευδαν να εμβολιαστούν. Τέτοια διαφημιστικά σποτ της εποχής εκείνης περιλαμβάνονται στο τέλος του βίντεο.
Ο ΕΧΩΝ ΩΤΑ ΑΚΟΥΕΙΝ ΑΚΟΥΕΤΩ…
ΚΑΙ Ο ΝΟΩΝ ΝΟΕΙΤΩ…
Η «πολιτική» γρίπη στην εξουσία
Το 1976 ήταν εκλογικό έτος στις ΗΠΑ. Ο Τζέραλντ Φορντ διεκδικούσε να επανεκλεγεί πρόεδρος. Για την ακρίβεια, να εκλεγεί για πρώτη φορά, εφόσον στην πραγματικότητα δεν είχε ποτέ εκλεγεί. Υπήρξε ο μόνος πρόεδρος που ανέλαβε τα υψηλά του καθήκοντα μετά από το διαδοχικό εξαναγκασμό σε παραίτηση τόσο του προέδρου όσο και του αντιπροέδρου που είχαν εκλεγεί.
Πρώτος είχε παραιτηθεί στις 10/10/73 ο αντιπρόεδρος, ο «δικός μας» Σπάιρο Αγκνιου, ο οποίος δεν μπόρεσε να αποκρούσει τις κατηγορίες για φοροδιαφυγή και ξέπλυμα χρήματος. Ορίστηκε τότε στη θέση του από τον πρόεδρο Νίξον ο Φορντ ως αντιπρόεδρος. Και όταν ο Νίξον παραιτήθηκε κι αυτός μετά το σκάνδαλο Ουότεργκέιτ, ο Φορντ αναρριχήθηκε στο ανώτατο αξίωμα στις 9/8/74.
Ως μεταβατικός πρόεδρος ο Φορντ δεν είχε και πολλές δυνατότητες. Το μόνο που έκανε ήταν να εξασφαλίσει την αμνήστευση του Νίξον. Αλλά για να διεκδικήσει την προεδρία χρειαζόταν κάτι περισσότερο, ενώ η ήττα στο Βιετνάμ προκαλούσε μεγαλύτερη ταραχή στο εσωτερικό και δυσαρέσκεια στο εκλογικό σώμα. Όταν ακούστηκε στο κυβερνητικό επιτελείο ότι υπάρχει ζήτημα «γρίπης των χοίρων», κάποιοι έσπευσαν να αδράξουν την ευκαιρία.
Ο νεαρός τότε υπουργός Αμυνας Ντόναλντ Ράμσφελντ, με συνδέσεις προς φαρμακευτικές εταιρείες, «ήταν επικεφαλής μιας ομάδας συμβούλων οι οποίοι φοβούνταν ότι ο Φορντ μπορεί να έχανε το Λευκό Οίκο αν δεν κατόρθωνε να εμφανίσει κάποιο εθνικό πρόγραμμα το οποίο να αγγίζει κάθε πολίτη με άμεσο τρόπο» (William Sergant, “Crab Wars”, σ. 50). «Και ποιός ήταν καλύτερος τρόπος να δείξει (ο Φορντ) ότι μπορεί να κάνει κάτι, απ’ το να ξεκινήσει ένα πρόγραμμα εμβολιασμού ‘κάθε άνδρα, γυναίκας και παιδιού’, εναντίον αυτής της διαβολική γρίπης των χοίρων;»
Από τη δική τους πλευρά, στο παιχνίδι μπήκαν και οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι του χώρου της υγείας. Πρώτος πρώτος ο διευθυντής του CDC Ντέιβιντ Σένσερ, ο οποίος με το υπόμνημά του προς το υπουργείο Υγείας διευκόλυνε τα πράγματα. Ο Σένσερ πρότεινε 4 εναλλακτικές λύσεις. Οι τρεις πρώτες απορρίφθηκαν αμέσως: να μη γίνει απολύτως τίποτα, να γίνουν ελάχιστα πράγματα (παραγωγή εμβολίων αλλά όχι μαζικός εμβολιασμός) και να αναλάβει όλα τα έξοδα η κυβέρνηση (χωρίς τη συμμετοχή των ιδιωτών προμηθευτών, κάτι που ήταν απαγορευτικό με όρους χρηματοδότησης και πρακτικής διαχείρισης).
Απέμεινε λοιπόν η τέταρτη λύση: η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα πλήρωνε τα εμβόλια και θα διαχειριζόταν το πρόγραμμα εμβολιασμού, αλλά σε συνεργασία με τις ιδιωτικές φαρμακευτικές εταιρείες.
Όπως περιγράψαμε το πρόγραμμα εγκαταλείφθηκε κακήν κακώς. Τελικά στην εκλογική καμπάνια του 1976 ο Φορντ κέρδισε το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων με μικρή διαφορά από τον Ρόναλντ Ρίγκαν, αλλά δεν κατάφερε να υπερισχύσει του Δημοκρατικού υποψηφίου Τζίμι Κάρτερ, ο οποίος τελικά έγινε ο 39ος πρόεδρος των ΗΠΑ και με μια από τις πρώτες του πολιτικές αποφάσεις ζήτησε να ελεγχθεί το φιάσκο με τους μαζικούς εμβολιασμούς για την ανύπαρκτη πανδημία.
Από την πλευρά του ο Ράμσφελντ συνέχισε την πολιτική του καριέρα, παράλληλα με την ανάμιξή του σε μεγάλες εταιρείες, κατά προτίμηση φαρμακευτικές. Και όπως υπήρξε ο νεότερος υπουργός Αμυνας επί Φορντ, ανέλαβε και πάλι τα ηνία του Πενταγώνου επί Τζορτζ Μπους τζούνιορ, αυτή τη φορά ως ο γηραιότερος υπουργός Αμυνας.
Και κατά διαβολική σύμπτωση, από τη θέση αυτή πήρε μέρος (μεταξύ άλλων πολέμων) και στη μάχη κατά της επιδημίας γρίπης των πουλερικών πριν από λίγα χρόνια. Αλλά αυτή τη φορά ο κ. Ράμσφελντ ήταν πολύ προετοιμασμένος. Μεταξύ άλλων διατέλεσε πρόεδρος της εταιρείας Gilead Sciences Inc. (1997-2001), η οποία έχει την πατέντα του γνωστού φαρμάκου Tamiflu, ενώ την εποχή που ξέσπασε ο πανικός για τη γρίπη των πτηνών, ο τότε υπουργός Αμυνας των ΗΠΑ κατείχε μεγάλο μέρος των μετοχών της εταιρείας.
Από το περιοδικό Fortune η αξία αυτών των μετοχών υπολογίζεται σε 5-25 εκατ. δολάρια (31/10/05). Τον Ιούλιο του 2005 το Πεντάγωνο (του κ. Ράμσφελντ) παράγγειλε από την εταιρεία φάρμακα αξίας 58 εκατ. Μέσα σε έξι μήνες η περιουσία του κ. Ράμσφελντ αυξήθηκε κατά 1.000.000 δολ. μόνο από την άνοδο της μετοχής αυτής.
Το δίλημμα. «Οι φόβοι μας, όσο δικαιολογημένοι κι αν είναι, δεν ανταποκρίνονται πάντοτε στην πραγματικότητα» λέει ο κ. Δημήτριος Τριχόπουλος, καθηγητής Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και στο Ίδρυμα Καρολίνσκα της Σουηδίας. «H γρίπη του ’76 ήταν μία από τις πιο δύσκολες περιπτώσεις στην ιατρική. Όταν εμβολιάζεις 40 εκατομμύρια ανθρώπους με ένα εμβόλιο, περιμένεις μερικοί να έχουν σοβαρές παρενέργειες, οι οποίες σε κάποιους μπορεί να κοστίσουν τη ζωή. Από την άλλη, όταν περιμένεις πανδημία και έχεις εμβόλιο πρέπει να το χρησιμοποιήσεις, γιατί το ποσοστό των παρενεργειών ή θανάτων από αυτό είναι πολύ μικρότερο από το ποσοστό των παρενεργειών ή των θανάτων από τη νόσο καθαυτή».
Πηγή:
http://iospress.gr/ios2009/ios20090503.htm
https://thesecretrealtruth.blogspot.com/2020/12/1976.html
https://www.tanea.gr/2005/10/22/greece/enan-skotwse-i-epidimia-25-to-embolio/
http://www.enet.gr/?i=arthra-sthles.el.home&id=40411
https://www.skai.gr/epitelous-poia-einai-i-alitheia-gia-ti-nea-gripi
Facebook Comments