Τα έθιμα της πατρίδας μας είναι πολλά και ποικίλουν. Κι αυτό ισχύει και για τα έθιμα που αφορούν στο καλωσόρισμα του νέου έτους.
Στόχος είναι να μπει με το καλό ο νέος χρόνος και να παραμείνει καλός έως το τέλος του. Γι’ αυτό και σύμφωνα με την ελληνική παράδοση, το σπάσιμο του ροδιού, το ποδαρικό ακόμα και η βασιλόπιτα έχουν το νόημά τους.
Βασιλόπιτα
Ένα έθιμο αρκετά διαδεδομένο είναι η κοπή της Βασιλόπιτας, η οποία συναντάται με παραλλαγές σε όλες σχεδόν τις περιοχές της Ελλάδας. Πρόκειται για μια πίτα «δώρο» στον Άγιο Βασίλη και σύμφωνα με τους λαογράφους, το έθιμο έχει τις ρίζες του στο 1.500 μ.Χ.
Νερό που τρέχει
Μπορεί να μην είναι διαδεδομένο αλλά σίγουρα είναι απαραίτητο τις δύσκολες οικονομικά εποχές που ζούμε. Μετά την αλλαγή του χρόνου, ανοίξτε τις βρύσες στο σπίτι και αφήστε το νερό να τρέξει, ώστε να έχετε αφθονία και πλούτο.
Ποδαρικό
Ίσως το πιο συνηθισμένο έθιμο σε όλη την χώρα. Όλοι λίγο πολλοί δίνουν σημασία στο ποιος θα είναι ο πρώτος άνθρωπος που θα μπει στο σπίτι μετά την αλλαγή του χρόνου, αφού ανάλογα με το αν είναι γουρλής ή γρουσούζης, επηρεάζει και την τύχη του σπιτιού για το έτος που έρχεται. Συνήθως, για ποδαρικό επιλέγεται το νεότερο μέλος ή το γηραιότερο μιας οικογένειας.
Στη σημερινή τεχνολογική εποχή μας ένα είδος ποδαρικού θεωρείται και το πρώτο (συνήθως ευχετικό) τηλεφώνημα της χρονιάς που θα δεχθεί η οικογένεια ή τα τελευταία χρόνια και το πρώτο μήνυμα που θα γραφεί στην οθόνη του κινητού τηλεφώνου. Αυτός άλλωστε είναι ένας νέος ευχετικός τρόπος των νεοελλήνων, με αποτέλεσμα η τηλεφωνική επικοινωνία να μην είναι και τόσο εύκολη την Πρωτοχρονιά εξαιτίας των πολλαπλών κλήσεων.
Τι είναι όμως αυτή η εθιμική συνήθεια και από πού κατάγεται;
Πρόκειται ασφαλώς για μια δοξασία, σύμφωνα με την οποία ό,τι συμβαίνει στην έναρξη μιας νέας χρονικής περιόδου θα επηρεάσει και την όλη έκβασή της (άσχετη δεν είναι και η παροιμία πως «η καλή μέρα από το πρωί φαίνεται»). H χρονική περίοδος μπορεί να είναι και ένας μήνας (συναφώς η ευχή την πρώτη του μήνα «καλό μήνα»), μία εβδομάδα ή όποια άλλη.
Τεκμήριο της παλαιότητας της δοξασίας αυτής παρέχει η Παλαιά Διαθήκη, σε συσχετισμό με το «τυχερό» πόδι. Συγκεκριμένα στο βιβλίο της Γένεσης (30, 30) αναφέρεται επί λέξει:
«Μικρά γαρ ην όσα σοι ην εναντίον εμού, και ηυξήθη εις πλήθος, και ηυλόγησέ σε Κύριος επί τω ποδί μου». Στο καλό ποδαρικό πίστευαν λοιπόν και οι Εβραίοι, ενώ την ίδια δοξασία είχαν και οι Ρωμαίοι, όπως αναφέρει ο Κοραής (Ατακτα, α’, σελ. 118).
H δοξασία επιβίωσε και στα βυζαντινά χρόνια, παρά τις επικρίσεις που δέχθηκε από τους Πατέρες της Εκκλησίας, και έφθασε αλώβητη ως την εποχή μας, όπου πολλοί δεν παραλείπουν να την εφαρμόζουν.
Σπάσιμο ροδιού
Και σε αυτή την περίπτωση, στόχος είναι η καλοτυχίας των ανθρώπων του σπιτιού. Σύμφωνα με το έθιμο ο νοικοκύρης πηγαίνει στην εκκλησία με ένα ρόδι στην τσέπη, ώστε να το λειτουργήσει ο παπάς. Γυρνώντας μετά στο σπίτι χτυπάει το κουδούνι, δεν επιτρέπεται να ανοίξει με το κλειδί και το σπάει στην είσοδο, όταν του ανοίξουν. Τα παιδιά μαζεμένα γύρω-γύρω κοιτάζουν αν οι ρώγες είναι τραγανές και κατακόκκινες. Όσο πιο γερές κι όμορφες είναι τόσο χαρούμενες κι ευλογημένες θα είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος.
Στην Μικρά Ασία το φυλούσαν στα εικονίσματα από τις 14 Σεπτέμβρη, δηλαδή τη μέρα του Σταυρού.
Είναι αυτός που κάνει το ποδαρικό και σπάει το ρόδι. Πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας και να του ανοίξουν. Δεν κάνει να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του. Έτσι είναι ο πρώτος που μπαίνει στο σπίτι για να κάνει το ποδαρικό με το ρόδι στο χέρι.
Μπαίνοντας μέσα , με το δεξί πόδι, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα για να πεταχτούν οι ρώγες του παντού και ταυτόχρονα λέει: «με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά.»
Τα παιδιά μαζεμένα γύρω-γύρω κοιτάζουν οι ρώγες να είναι τραγανές και κατακόκκινες. Όσο γερές κι όμορφες είναι οι ρώγες , τόσο χαρούμενες κι ευλογημένες θα είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος.
Άλλη ευχή που συνηθίζεται να λέγεται κατά το σπάσιμο του ροδιού είναι: «Όσο βαρύ είναι το ρόδι, τόσο βαρύ να είναι το πορτοφόλι μας, όσο γεμάτο καρπούς είναι το ρόδι, να είναι γεμάτο το σπίτι μας με καλά και όσο κόκκινο είναι το ρόδι, τόσο κόκκινη να είναι και η καρδιά μας!»
Οι λέξεις ρόδι και ροδιά, εκτός από την προφανή τους ετυμολογική σχέση με τη νήσο της Ρόδου, είναι άμεσα συνδεδεμένες με τις έννοιες ροή και δύναμη. Η δύναμη λοιπόν αυτού του καρπού είναι χαρακτηριστική στην ελληνική μυθολογία και όχι μόνο, αφού τα ιστορικά δεδομένα που σχετίζονται μ`αυτό τον καρπό είναι ανεξάντλητα.
Στην Αρχαία Ελλάδα πίστευαν πως η δύναμη του ροδιού κρυβόταν στους πολυάριθμους κόκκους του (αφθονία και γονιμότητα), αλλά και στο πορφυρό χρώμα του (χρώμα που φέρνει καλή τύχη). Δεν είναι τυχαίο εξάλλου πως, ακόμη και σήμερα, αποτελεί ένα από τα πιο εκφραστικά σύμβολα της ελληνικής λαογραφίας, με έντονη παρουσία σε κάθε μορφή και έκφραση της παραδοσιακής ζωής.
Τα έθιμα που σχετίζονται με το ρόδι, ποικίλλουν στην πράξη από τόπο σε τόπο και διαφέρουν μεταξύ τους όπως και τα μέρη της Ελλάδας στα οποία το συναντάμε. Τα πιο γνωστά βέβαια είναι η χρήση του στην Παρασκευή των κολλύβων, η συμμετοχή του σε διάφορες φάσεις του γαμήλιου εθιμικού κύκλου και φυσικά, το σπάσιμό του την Πρωτοχρονιά ως ένδειξη καλού ποδαρικού για το νέο έτος.
Σε ορισμένες περιοχές της χώρας μας το «ποδαρικό» το κάνει ο ίδιος ο νοικοκύρης ή ο πρωτότοκος γιος. Ετσι, όπως αναφέρει ο Γεώργιος Μέγας, το ποδαρικό στην Αμοργό γινόταν από έναν άνθρωπο του σπιτιού καθώς γύριζε από την εκκλησία με ένα εικονισματάκι στο χέρι. Εμπαινε δύο βήματα μέσα και έλεγε: «Μέσα καλό!». Γύριζε δύο-τρία βήματα πίσω και ξανάλεγε: «Κι όξω κακό!». Αυτό το έκανε τρεις φορές. Τελειώνοντας επαναλάμβανε τις λέξεις «μέσα καλό» και έριχνε ένα ρόδι να σπάσει μέσα στο σπίτι. Επειτα όλη η οικογένεια έτρωγε μια δαχτυλιά μέλι, «για να ‘ναι γλυκιά η ζωή όλο τον χρόνο». Στην Κάρπαθο τα παλαιότερα χρόνια έβαζαν πρωί πρωί στο σπίτι «για το καλό» έναν άσπρο σκύλο και του έδιναν να φάει μπακλαβά. Αυτό το έκαναν «για να σκυλιάσει» το σπίτι και να θεριέψουν οι άνθρωποί του.
Αν πάλι η οικογένεια είναι άτεκνη ή τα παιδιά μεγάλωσαν και δεν βρίσκονται στο σπίτι, τότε προτιμάται ένα παιδί από το φιλικό ή γειτονικό περιβάλλον. Σε όλες τις περιπτώσεις ωστόσο το πρόσωπο που θα κάνει το ποδαρικό θα λάβει χρηματικό δώρο, το οποίο είναι ανάλογο με την οικονομική κατάσταση της οικογένειας.
Γούρικη κρεμύδα
Έμα συνηθισμένο φυτό στην Κρήτη, το σκυλοκρέμμυδο ή κρεμύδα χρησιμοποιείται πολύ στο νησί σαν γούρι. Πρόκειται για ένα άγριο φυτό, που μοιάζει με μεγάλο κρεμμύδι. Έχει την «μαγική» ιδιότητα να βγάζει λουλούδια ακόμα και αφού ξεριζωθεί κι ο κόσμος πιστεύει ότι αυτή τη μεγάλη ζωτική του δύναμη μπορεί να τη μεταδώσει σε έμψυχα και άψυχα, γι’ αυτό και το κρεμάει την πρωτοχρονιά στα σπίτια του.
Τάισμα βρύσης
Πρόκειται για ένα έθιμο που συναντάται κυρίως στην ηπειρωτική Ελλάδα. Νεαρές -κυρίως- κοπέλες, παίρνουν μια στάμνα και πηγαίνουν στην βρύση του χωριού να την γεμίσουν. Πάνω τους έχουν μέλι και καρύδια, τα οποία τα αφήνουν στην βρύση (για να την ταΐσουν). Στην συνέχεια, οι γυναίκες γυρνούν αμίλητες στο σπίτι και ραντίζουν τα σπίτια. Όποια φτάσει πρώτη λένε ότι θα είναι η τυχερή της χρονιάς.
Επιμέλεια κειμένου Χώρα Του Αχωρήτου
Πηγές :
http://www.helppost.gr/xristougenna/protoxronia/spasimo-rodiou/
Facebook Comments