Ο άγιος Ιωάννης ο Ερημίτης και οι άλλοι 98 θεοφόροι Πατέρες, σύντροφοι και πνευματικοί συναγωνιστές του, που ασκήτεψαν στην περιοχή του νομού Χανίων, είναι από τους πιο αγαπητούς αγίους στην Κρήτη και θεωρούνται από τους πρωτοπόρους του ορθόδοξου μοναχισμού στο Νησί, που αργότερα έλαβε τεράστιες διαστάσεις και έδωσε λαμπρά πνευματικά αναστήματα.
Στις αρχές λοιπόν του 1600 ξεκίνησαν από την Αίγυπτο 36 από αυτούς. Έφτασαν στην Κύπρο και εκεί αναζήτησαν τόπο ερημικό για να μπορέσουν να αφοσιωθούν απερίσπαστοι στην λατρεία του Θεού.
Πίστευαν ότι μόνο χωρίς πολυκοσμία και μέσα στην ερημιά θα μπορούσαν να ζήσουν όπως ήθελαν. Ότι μόνο έτσι μπορεί κανείς να επικοινωνεί με τον Ύψιστο, να προσεύχεται σ΄ Αυτόν και να Τον υμνεί.
Όσο όμως κι αν επιδίωξαν την ερημιά οι συγκεκριμένοι εκείνοι Πατέρες στην Κύπρο, η φήμη τους εξαπλώθηκε παντού. Πολύ σύντομα ήταν δίπλα τους πλήθος κόσμου για να ακούσει την διδασκαλία τους και να θαυμάσει τον ήρεμο, άκακο και άγιο τρόπο της ζωής τους.
Στην συντροφιά τους τότε προστέθηκαν κι άλλοι Πατέρες Κύπριοι 38 στον αριθμό. Η ερημιά που ζητούσαν δεν υπήρχε πλέον και έτσι οι 75 ως τώρα Πατέρες αποφάσισαν να μεταναστεύσουν πηγαίνοντας προς την Αττάλεια της Μικράς Ασίας.
Όμως ούτε εκεί μπόρεσαν να βρουν την πολυπόθητη ησυχία. Οι άνθρωποι συνέρρεαν σαν μέλισσες, που ζητούσαν με επιμονή να ρουφήξουν το μέλι της διδασκαλίας τους, το άρωμα της αγιοσύνης τους.
Ταυτόχρονα προστέθηκαν άλλοι 24 Πατέρες από εκεί, ντόπιοι και έτσι έφτασαν στον αριθμό 99. Οι Πατέρες δεν έπαιρναν άλλο μαζί τους διότι πίστευαν πως τα οικονόμησε έτσι ο Κύριος ώστε ο εκατοστός να είναι ο Ίδιος.
Αφού η κατάσταση ολοένα και χειροτέρευε, μη έχοντας άλλη επιλογή, αποφασίζουν να μεταναστεύσουν πάλι και αυτή την φορά για την Κρήτη. Καθώς έπλεαν με την βάρκα τους και οι 99 στο φουρτουνιασμένο Αιγαίο βλέπουν από μακριά την Κρήτη.
Η τρικυμία δεν τους επέτρεψε να φτάσουν κοντά, καθώς κινδύνευσε το καράβι τους να χτυπήσει στα βράχια. Έτσι μετά από μια περιπλάνηση ημερών στις ακτές του νησιού έφτασαν τελικά στο νησί Γαύδο.
Αξίζει να πούμε ότι οι Πατέρες είχαν σκοπό να αποβιβαστούν στο ανατολικότερο σημείο της μεγαλονήσου, στην Σητεία που είναι ποιο κοντά στην Μικρά Ασία όπου ξεκίνησαν.
Η φουρτούνα όμως τους ανάγκασε να τραβήξουν νότια και ύστερα δυτικά και έτσι περνώντας από Ιεράπετρα και Καλούς Λιμένες, αφού ηρέμησε ο καιρός κατάφεραν να αράξουν σε κάποιο μικρό κόλπο στην Γαύδο.
Στην Γαύδο οι Πατέρες έμειναν 24 μέρες και αφότου ηρέμησε η θάλασσα μπήκαν στη βάρκα τους και γύρισαν στην Κρήτη. Έφτασαν απέναντι στα Σφακιά που είναι περίπου είκοσι μίλια απόσταση, μετά που κατέβηκαν διαπίστωσαν ότι έλειπε ένας και αυτός ήταν ο Ιωάννης ο Ερημίτης.
Έτσι έχουμε το εξής θαύμα: Θέλοντας ο Θεός να δοξάσει τον Άγιο Ιωάννη και να φανερώσει στους ανθρώπους την αρετή του, τον σκέπασε με νέφος εκεί που κοιμόταν όταν έφευγαν οι Πατέρες και έτσι δεν τον είδαν.
Δεν φτάνει όμως αυτό αλλά όταν το αντιλήφθηκαν δεν μπορούσαν να γυρίσουν πίσω γιατί άρχισε και πάλι τρικυμία, έτσι συγκεντρώθηκαν στην παραλία των Σφακίων και περίμεναν.
Το θαύμα αυτό ολοκληρώνεται όταν ο Ιωάννης μετά από αρκετή προσευχή ηρέμησε την θάλασσα και απλώνοντας το μανδύα του στο νερό άρχισε να πλέει σαν βάρκα, μετά ανέβηκε πάνω, έβαλε το ραβδί του για κατάρτι και το ράσο του για άρμενο.
Με το θαυμαστό αυτό τρόπο έφτασε μετά από μερικές ώρες εκεί που τον περίμεναν οι υπόλοιποι 98 Πατέρες οι οποίοι έκθαμβοι από το θαύμα που είδαν τον αγκάλιασαν και όλοι μαζί έψαλαν ύμνους στο Θεό.
Αφού περιπλανήθηκαν στις ακτές και τα βουνά των Σφακίων οι Πατέρες αναζήτησαν κατάλυμα. Κατευθύνθηκαν δυτικότερα και μπήκαν στην επαρχία Σελίνου. Εκεί βρήκαν μια σπηλιά στο βουνό του μεγάλου χάρακα κοντά στο χωριό Αζωγυρέ και δίπλα σε ένα ποτάμι.
Ύστερα από τόσες ταλαιπωρίες βρήκαν επιτέλους την ησυχία που αναζητούσαν. Επειδή η σπηλιά δεν ήταν τόσο μεγάλη που να χωρέσει και τους 99 μοιράστηκαν. Οι 36 πέρασαν απέναντι από το ποτάμι σε μια άλλη σπηλιά.
Μοναδικό φαγητό για αυτούς ήταν χαρούπια και οι καρποί του σκίνου και δεν έκαναν τίποτα άλλο από το να προσεύχονται. Ενώ οι λοιποί Πατέρες ήταν ευχαριστημένοι με το κοινόβιο, ο Άγιος Ιωάννης ήταν θερμός υποστηρικτής του απόλυτου μοναχικού βίου.
Θεωρούσε την παρουσία ακόμη και σεβάσμιων ανθρώπων εμπόδιο στην προσπάθεια ολόψυχης αφιερώσεως και επικοινωνία με τον Θεό. Στην τελευταία κοινή προσευχή τους, οι Πατέρες, πριν φύγει ο Ιωάννης παρακάλεσαν τον Θεό να τους εκπληρώσει μια επιθυμία που ήταν καθολική. Ζήτησαν να πεθάνουν όλοι μαζί την ίδια μέρα.
Φεύγοντας ο Άγιος Ιωάννης από τον Αζωγυρέ και αφήνοντας πίσω του τους 98 πατέρες μετά από πολύ ταλαιπωρία, έφτασε στο ακρωτήρι Χανίων.
Σύμφωνα με την παράδοση, ο Άγιος πηγαίνοντας για τα Χανιά πέρασε και σταμάτησε για να ξεκουραστεί στην Μαραθοκεφάλα Κισάμου, όπου κι εκεί υπάρχει σπήλαιο το οποίο έχει ένα εκκλησάκι και εορτάζει στην μνήμη του, σημερινό προσκύνημα. Φτάνοντας στο Ακρωτήρι ο Όσιος Ιωάννης βρήκε ένα σπήλαιο όπου και έζησε πολλά χρόνια.
Ο άγιος Ιωάννης ασκήτεψε τελικά στα τρομακτικά βάθη του φαραγγιού στο Ακρωτήρι Χανίων, στο χείλος του οποίο αργότερα χτίστηκε η Μονή Γουβερνέτου.
Στο φαράγγι, αρκετά βαθιά, υπάρχει η σπηλιά της “Παναγίας της Αρκουδιώτισσας“, με εκκλησάκι της Υπαπαντής του Χριστού, όπου βλέπουμε μια πετρωμένη αρκούδα, που προσπαθούσε να πιει νερό από μια γούβα (σταλαγμίτης με σχήμα που μοιάζει με αρκούδα, κατά τους σπηλαιολόγους – ευρήματα μαρτυρούν πως στο χώρο, ακόμη πιο παλιά, υπήρχε αρχαία λατρεία της Άρτεμης ως “αρκουδοθεάς”).
Εκεί, πολύ πιο κάτω από τη σπηλιά της Παναγίας, βρίσκεται η σπηλιά-ερημητήριο του αγίου Ιωάννη, όπου και κοιμήθηκε, σκοτωμένος από το σφάλμα ενός κυνηγού.
Μια μέρα που ο Άγιος βγήκε να βρει μερικά χόρτα κάποιος βοσκός τον πέρασε για θήραμα πίσω από τους θάμνους που ήταν και τον χτύπησε με το τόξο του. Ακολουθώντας τα αίματα ο βοσκός έφτασε στη σπηλιά όπου με δυσκολία είχε συρθεί ως εκεί ο Άγιος.
Στεναχωρημένος ο βοσκός ζητούσε να τον συγχωρήσει και τότε με ήρεμη φωνή του απάντησε ο Άγιος Ιωάννης: «εγώ σε συγχωρώ μα το σπουδαιότερο είναι πως ο Θεός που αγαπά την σωτηρία των ανθρώπων θα δεχθεί την μετάνοια σου….»
Στη συνέχεια του ζήτησε να τον φέρει μέσα στην σπηλιά και μετά να φύγει, γιατί ήταν νύχτα και, όσο ο άγιος ήταν ζωντανός, στον τόπο υπήρχε ένα υπερκόσμιο φως, όταν όμως θα ξεψυχούσε, το φως θα χανόταν και ο κυνηγός δε θα μπορούσε ν’ ανεβεί από το φαράγγι.
Τα πλήθη που συγκεντρώθηκαν στη σπηλιά είδαν τον Άγιο, άκουσαν ψαλμωδίες και ένοιωσαν την ευωδία του λιβανιού που απλωνόταν τριγύρω. Άνθρωποι πίστεψαν, όσοι ασθενείς πήγαν θεραπεύτηκαν.
Χτίστηκε εκκλησία εκεί δίπλα την οποία αφιέρωσαν στον Άγιο και από τότε και στην Εκκλησία και στο σπήλαιο υπάρχει μαρτυρία θαυμαστών γεγονότων. Από τον 18o αιώνα στην περιοχή όπου κοιμήθηκε ο Όσιος Ιωάννης κτίστηκε Μοναστήρι, το οποίο λειτουργεί μέχρι και σήμερα.
Σύμφωνα με την παράδοση και τα ιερά βιβλία με τους λοιπούς 98 Πατέρες έγινε αυτό που ζήτησαν από το Θεό. Την ίδια ώρα που πέθανε ο Άγιος Ιωάννης πέθαναν και οι 98 Πατέρες στο σπήλαιο. Μάλιστα ήταν τόσο αιφνίδιος ο θάνατος που άλλοι ήταν καθιστοί και ακουμπισμένοι στα ραβδιά τους, άλλοι κοιμώμενοι όπως ήταν και άλλοι σε στάση προσευχής.
Όλα αυτά συνέβησαν την 6ην Οκτωβρίου του 1632. Η Εκκλησία μας τους τιμά στις 7 Οκτωβρίου με απόφαση του Οικουμενικού Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Κυρίλλου Λουκάρεως, του Κρητός αφού την 6ην του αυτού μηνός εορτάζει την μνήμη του Αγίου ενδόξου Αποστόλου Θωμά.
Μονή Καθολικού ή Μονή Αγίου Ιωάννη του Ερημίτη
Περπατώντας το μονοπάτι από τη Μονή Γουβερνέτου μέσα στο φαράγγι Αυλάκι, σε ένα υπέροχο τοπίο άγριας ομορφιάς, θα δείτε μετά από περίπου 30 λεπτά πορείας την ερειπωμένη Μονή Καθολικού ή Μονή Αγίου Ιωάννη του Ερημίτη, ή απλά Καθολικό.
Τα κτίρια που βλέπουμε χτίστηκαν μάλλον λίγο μετά το 1600, αλλά η παράδοση αναφέρει ότι εδώ υπήρχε μοναστήρι πολύ παλιό, το αρχαιότερο στην Κρήτη. Δυστυχώς δεν υπάρχει καμιά ιστορική πηγή που να το επιβεβαιώνει, ενώ στην Ενετική απογραφή του 1637 δεν αναφέρεται κανένα μοναστήρι εδώ, παρά μόνο ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Ερημίτη που ανήκε στη Μονή Γουβερνέτου.
Δεν πρέπει να παραγνωρίσουμε όμως τη σημασία του ονόματος Καθολικό, καθώς έτσι λέγεται ο κύριος ναός κάθε μοναστηριού, όπου συγκεντρώνονται καθημερινά οι μοναχοί για τις προσευχές τους. Η ονομασία αυτή είναι μια ισχυρή ένδειξη για την ύπαρξη παλιού μοναστηριού, έστω κι αν έχουν χαθεί τελείως τα ίχνη του.
Αναφέρεται επίσης ότι οι μοναχοί εγκατέλειψαν τη Μονή Καθολικού λόγω των πειρατικών επιδρομών και έχτισαν νέο μοναστήρι, τη Μονή Γουβερνέτου. Ερευνητές εκφράζουν αμφιβολίες γι αυτό, δεδομένου ότι η Μονή Καθολικού ήταν αφιερωμένη στον Αγιο Ιωάννη τον Ερημίτη, ενώ η Μονή Γουβερνέτου είναι αφιερωμένη στην Παναγία. Κάτι τέτοιο όμως θα ήταν μεγάλη ασέβεια προς τον άγιο του παλιότερου μοναστηριού και προβληματίζει για την αξιοπιστία της πληροφορίας αυτής.
Η σπηλιά του Αγίου Ιωάννη του Ερημίτη
Στη περιοχή Μαραθοκεφάλα στη Σπηλιά Κισάμου, 25 χλμ δυτικά της πόλης των Χανίων και μόλις 3 χλμ από το Κολυμπάρι, σε μια όμορφη βουνοκορφή, βρίσκεται το περίφημο ιστορικό σπήλαιο του Αγίου Ιωάννου του Ερημίτη ή Ξένου, στο οποίο κατά την παράδοση έζησε ο άγιος αυτός που περιηγήθηκε στην Κρήτη και ουσιαστικά ίδρυσε την πλούσια ασκητική παράδοση του νησιού. Μέσα στο σπήλαιο υπάρχει ναός του 15ου αιώνα και θεμέλια παλιών κελιών που χρονολογούνται κατά τον 17ο – 18ο αιώνα.
Στο χώρο βρέθηκε μαρμάρινη κεφαλή βωμού (φυλάσσεται στο μουσείο της ενορίας) και μια μαρμάρινη κεφαλή παιδιού και πιστεύεται ότι το σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε, πιθανά, ως χώρος λατρείας από τους προ χριστιανικούς χρόνους.
Στα αριστερά του σπηλαίου βρίσκεται η κρύπτη που ο Άγιος Ιωάννης αναγκαζόταν να κρύβεται από τις συχνές επισκέψεις των βοσκών και των γεωργών. Κοντά υπάρχει ένας μικρός χώρος που κατά την παράδοση είχε χρησιμοποιηθεί ως κρυφό σχολειό.
Δίπλα στο ναό, από μια σχισμή του βράχου, χειμώνα-καλοκαίρι, στάζει αργά αργά νερό, το «αγίασμα του Αγίου» όπως αναφέρεται από τους πιστούς, το οποίο αποθηκεύεται σε μια μικρή δεξαμενή για να το παίρνουν οι πιστοί.
Δίπλα στα ερειπωμένα αλλά ιδιαίτερα εντυπωσιακά κτίρια βρίσκεται η σπηλιά όπου έζησε ο Αγιος Ιωάννης ο Ερημίτης, που πιστεύεται ότι είχε έρθει από την Αίγυπτο και έδρασε σε πολλές περιοχές στην Κρήτη, όπως στον Αζωγυρέ, πριν καταλήξει στο Ακρωτήρι.
Η σπηλιά του Αγίου Ιωάννη ήταν κάποτε η κοίτη υπόγειου ποταμού και έχει μήκος πάνω από 100 μέτρα και έκταση 1500 τ.μ. Εδώ ασκήτευσε ο Αγιος Ιωάννης ο Ερημίτης τρεφόμενος με χόρτα το χειμώνα και χαρούπια το καλοκαίρι.
Ο θρύλος λέει ότι στο τέλος της ζωής του δεν είχε τη δύναμη να περπατήσει πια όρθιος από την κακή διατροφή και τις κακουχίες της ασκητικής ζωής.
Ο άγιος πέθανε εκεί ξαπλωμένος σε ένα βράχο, το «κρεβάτι του Αϊ Γιάννη», όπως λέγεται. Στο βράχο αυτό αποδίδουν θεραπευτικές ιδιότητες και πολλοί συνήθιζαν να σπάνε κομμάτια και να τα παίρνουν μαζί τους.
Αν ακολουθήσετε το μονοπάτι για 10 λεπτά ακόμα θα φτάσετε στη θάλασσα, σε ένα μικροσκοπικό αλλά βαθύ κολπίσκο με γαλαζοπράσινα νερά, που ίσως κάποτε χρησιμοποιήθηκε σαν λιμανάκι και έχει το δικό του θρύλο:
Πειρατές αποβιβάστηκαν στο σημείο αυτό και ανέβηκαν το μονοπάτι για να επιτεθούν στη Μονή Καθολικού. Οι μοναχοί τους αντιλήφθηκαν και ο Ηγούμενος καταράστηκε τους άπιστους πειρατές, που το καράβι τους μετατράπηκε σε πέτρα και δεν μπόρεσαν να φύγουν ποτέ από την Κρήτη για να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Αν φτάσετε στην παραλία, μην ξεχάσετε να αναζητήσετε το βράχο με το σχήμα του καραβιού! [Διόρθωση: ένας ορθόδοξος Ηγούμενος δεν είναι μάγος, να “καταραστεί” κάποιον. Προφανώς ο Ηγούμενος ήταν άγιος και προσευχήθηκε προς το Θεό ζητώντας βοήθεια, με το αποτέλεσμα αυτό. Ίσως όμως και να πρόκειται απλώς για θρύλο].
Έχει πλούσιο διάκοσμο σε πολλά σημεία με μεγάλους σταλακτίτες και σταλαγμίτες.
Ακριβώς στην αρχή και το τέλος του σπηλαίου υπάρχουν εικονίσματα και καντήλια. Υπάρχει επίσης μέσα στο σπήλαιο στην αρχή του λαξευτή υπόγεια δεξαμενή με επίχρισμα (κουρασάνι) για την συλλογή νερού.
Στα δεξιά της γαλαρίας στα 15 μέτρα από την είσοδο υπάρχει ένα μικρός θάλαμος με τεχνητά ανοιγμένη είσοδο και μέσα βρίσκονται κάποια ανθρώπινα οστά, πιθανόν κάποιου ασκητή.
Στο τέλος του σπηλαίου στα 135 μέτρα υπάρχει μια αρκετά μεγάλη λιθωματική λεκάνη (γκούρ) όπου ο θρύλος λέει ότι ήταν ο τάφος του Αγ. Ιωάννη του Ερημίτη. Στην γύρω περιοχή στα κάθετα τοιχώματα του φαραγγιού υπάρχουν μέχρι και σήμερα ασκηταριά.
Ο Άγιος Ιωάννης λέγεται ότι είναι και ο ιδρυτής της Μονής Καθολικού, της παλιότερης ίσως μονής της Κρήτης (6ος η 7ος αιώνας μ.Χ.). Καθώς προσευχόταν, χτύπησε με το ραβδί του τον βράχο κι από τότε αναβλύζει αγιασμένο νερό που δε στερεύει όσο κι αν πάρουν. Τυφλοί, κωφοί, νεφροπαθείς έχουν δει γιατρειά με αυτό το νερό […].
Όταν απελευθερώθηκε η Κρήτη από τους Τούρκους, ο πασάς πήρε την κάρα του αγίου φεύγοντας ως λάφυρο. Περνώντας από τη Λαμία φιλοξενήθηκε στη μονή Αγίου Αθανασίου Ομβριακής (δήμος Δομοκού) και ο ηγούμενος, που αντιλήφθηκε τι κουβαλούσε μαζί του ο πασάς, πλήρωσε όσο-όσο και αγόρασε την κάρα.
Όταν στις αρχές του 20ού αι. η μονή Γουβερνέτου ζήτησε να της επιστραφεί το λείψανο που της είχε κλαπεί, η μονή Ομβριακής εμφάνισε το επίσημο φιρμάνι της αγοραπωλησίας, οπότε η τοπική αστυνομία έκρινε ότι κατέχει νόμιμα το λείψανο (κομμάτι της κάρας υπάρχει και στο Γουβερνέτο – προφανώς είτε υπήρχαν εξαρχής δύο τμήματα, είτε η μονή Ομβριακής προσέφερε ένα τμήμα στο Γουβερνέτο…). Έτσι γιορτάζουν κι εκεί τον άγιο Ιωάννη.
Στα χωριά και τα σπήλαια της μεγαλονήσου
Η πορεία του Οσίου Ιωάννη και των 98 μοναχών ήταν: Γαύδος, Αζωγυρές, Πλεμενιανά, Άνω Φλώρια, Σημαντηριανά, Κεραμωτή, Κάμπος του Γιαννά, Συρικάρι, Πολυρρήνια, Δραπανιάς, Νοχιά, Μαραθοκεφάλα Σπηλιάς.
Στις περισσότερες περιοχές από όπου πέρασε οι ντόπιοι έκτισαν εκκλησίες. Στον Αζωγυρέ υπάρχει ο Ναός των Οσίων 99 Πατέρων. Σε δέκα σπήλαια των Χανίων κτίστηκαν 10 ναοί προς τιμήν του οσίου και των θεοφόρων πατέρων.
Το σπήλαιο του Ζουρέ θεωρείται ένα από τα σπουδαιότερα θρησκευτικά-λατρευτικά σπήλαια στα Χανιά, γιατί εκεί πήγαν και «μόνασαν οι άγιοι 98 πατέρες κατά τον 16ο αιώνα».
Στα Πλεμενιανά Σελίνου (60 χιλιόμετρα από τα Χανιά), υπάρχει η εκκλησία των Αγίων 99 Πατέρων, η οποία είχε ερημωθεί και είχε ανακατασκευαστεί από τον Νικόλαο Ε. Χαροντάκη το 2008.
Στα Φλώρια, που δοκιμάστηκαν σκληρά την περίοδο της Κατοχής, έχει χτιστεί ένας ακόμη ναός αφιερωμένος στον όσιο. Ακόμη και στο χωριό Λούχι, στα Περιβόλια Κισσάμου, όπου ζουν τρεις κάτοικοι, υπάρχει εκκλησάκι στη μνήμη των 99 Πατέρων.
Ανάλογο εκκλησάκι έχει κτιστεί και στα Σημαντηριανά, το οποίο είχε εγκαταλειφθεί και ξαναλειτουργήθηκε το 2001. Πρόσφατα ανακατασκευάστηκε και ο σπηλαιώδης ναός που είναι αφιερωμένος στον Όσιο Ιωάννη στο χωριό Κεραμωτή Κισσάμου. Στον Κάμπο Κισσάμου, στο Ακρωτήρι Πόντα, υπάρχει «του Γιαννά του κελί», το οποίο αναφέρεται και αυτό στον Όσιο Ιωάννη.
Μόλις δύο άνθρωποι ζουν στο χωριό Σηρικάρι. Εκεί μέσα στα βράχια υπάρχει ένα ακόμη εκκλησάκι του οσίου.
Μία από τις μεγαλύτερες εκκλησίες που είναι αφιερωμένες στη μνήμη των 99 Πατέρων χτίστηκε το 1894 στην Πολυρρήνια. Στο χωριό Δραπανιάς έχει χτιστεί εκκλησάκι, ενώ υπάρχει και σπήλαιο, στο οποίο ίσως διέμεινε για λίγο ο όσιος.
Τέλος, ναοί στη μνήμη των 99 Πατέρων υπάρχουν ακόμη στο Ακρωτήρι Σπάθα, στα Νοχιά Κισσάμου και στη Μαραθοκεφάλα της Σπηλιάς Κισσάμου.
Επιμέλεια κειμένου Χώρα Του Αχωρήτου
Πηγές:
http://orthodoxanswers.gr/osios-ioannis-o-erimitis-kai-oi-syn-ayto-98-theoforoi-pateres/
http://o-nekros.blogspot.gr/2013/10/99-100.html
http://ikivotos.gr/post/1236/o-osios-iwannhs-o-erhmiths
http://www.cretanbeaches.com/el/σπήλαια-της-κρήτης/σπήλαιο-αγίου-ιωάννη-ερημίτη-καθολικό-ακρωτήρι
Facebook Comments