Άγιος Τρύφωνας ο Θαυματουργός. Ο προστάτης των γεωργών και αμπελουργών. 1 Φεβρουαρίου

Ο Άγιος Τρύφων γεννήθηκε στη Λάμψακο της Φρυγίας της Μικράς Ασίας από ευσεβείς γο­νείς και εξασκούσε το επάγγελμα του χηνοβοσκού.

Από πολύ νωρίς ξεκί­νησε να μελετά τον λόγο του Θε­ού και να ποθεί τα θεία και ουράνια αγαθά. Έτσι ο Θεός τον προίκισε με θεία χαρίσματα και του έδωσε τη δύναμη να θε­ραπεύει διάφορες ασθένειες, και μάλιστα να καταπολεμά και να νικά και τα ίδια ακόμη τα δαι­μόνια. Αυτό αποδεικνύεται πε­ρίτρανα από το θαύμα που επι­τέλεσε με τη χάρη του Θεού στην κόρη του ειδωλολάτρη αυτο­κράτορος Γορδιανού (238-244 μ.Χ.), η οποία βασανιζόταν από τον ίδιο τον δαίμονα.

Γι’ αυτό τον λόγο ο Άγιος Τρύφων συγκαταλέγεται στη χορεία των είκοσι Αγίων Αναργύρων και αποκαλείται από την Εκκλησία μας ιαματικός. Μάλιστα μετά το θαύμα εμφανίστηκε ο δαίμονας με τη μορφή μαύρου σκύλου και παραδέχθηκε τις πονηρές του πράξεις. Το θαύμα που επιτέλεσε ο Άγιος Τρύφων έγινε η αφορμή για να πιστέψουν πολλοί ειδω­λολάτρες στον αληθινό Θεό και να εγκαταλείψουν τη λατρεία των ειδώλων.

Μετά τον θάνατο του αυτο­κράτορος Γορδιανού, την εξουσία κατέλα­βε ο Δέκιος (249-251 μ.Χ.), άνθρωπος σκληρός, απάνθρωπος και άπιστος, που προσπάθησε με κάθε τρόπο να καταδιώ­ξει και να εξοντώσει τους χριστιανούς. Τίποτα όμως δεν θα μπορούσε να σταμα­τήσει τον Άγιο Τρύφωνα στη διάδοση του Ευαγγελίου του Χριστού. Γι’ αυτό και η έντονη δρα­στηριότητά του ενόχλησε τους ειδωλολά­τρες και τον έπαρχο της Ανατολής Ακυ­λίνο, που η έδρα του ήταν στην Νίκαια, και ο οποίος διέταξε τη σύλληψή του.

AgTrifonas2Ο Τρύφων παραδίδεται μόνος του στον έπαρχο και ομολογεί με παρρησία την πίστη του στον αληθινό Θεό και τη διάθεσή του να μαρτυρήσει γι’ Αυτόν. Τό­τε ο άγιος υποβάλλεται σε βασανιστήρια. Τον κρεμούν πάνω σε ξύλο και τον χτυπούν με σπαθιά. Προ­σπαθούν να τον φοβίσουν και με δελεαστικές προτάσεις να τον ανα­γκάσουν να αρνηθεί την πίστη του και να προσφέρει θυσία στα είδω­λα. Ο άγιος όμως μένει σταθερός και ακλόνητος και συνεχίζει και μέσα από τα μαρτύρια να κηρύττει σταυρωθέντα και αναστάντα Χριστό ως τον μόνο αληθινό Θεό. Βλέποντας οι ειδωλολάτρες την εμμονή του στην πίστη του στον Χριστό και την άρνησή του να ασπασθεί τη λατρεία των ειδώλων, τον υποβάλλουν σε νέα βασανιστήρια. Τον σέρνουν δεμένο, τον φυ­λακίζουν, τον καρφώνουν στα πόδια, τον δέρνουν με ραβδιά και τον κατακαίγουν με λαμπάδες. Ο άγιος εξακολουθεί να μένει στα­θερός και ακλόνητος, αφού ο Θεός δεν τον εγκατέλειψε.

Γι’ αυτό και έστειλε από τον ουρανό ένα λαμπερό φωτοστέφανο που στάθηκε πάνω από το κεφάλι του μάρτυρος. Το γεγονός αυτό έκανε πολλούς ειδωλολάτρες να φοβηθούν και να ομολογήσουν πίστη στον ένα και αληθινό Θεό. Τότε ο έπαρχος Ακυλίνος έδωσε εντολή να τον αποκεφαλίσουν, αλλά πριν προλάβουν να προ­βούν σε μία τέτοια ενέργεια, ο άγιος, αφού προσευχήθηκε, παρέ­δωσε το πνεύμα του. Το γεγονός αυτό υπολογίζεται ότι έλαβε χώ­ρα στη Νίκαια το 250 μ.Χ. Ευσεβείς χριστιανοί της περιοχής τύλιξαν­ το λείψανο του Αγίου μέσα σε κα­θαρό σεντόνι και ενώ σκόπευαν να το ενταφιάσουν στη Νίκαια, ο άγιος πα­ρουσιάστηκε σε όραμα και ζήτησε να τον μεταφέρουν και να τον ενταφιάσουν στην πατρίδα του τη Λάμψακο, όπως και έγινε.

Ἡ λατρεία τοῦ ἁγίου Τρύφωνα ἄρχισε ἀπό νωρίς ἀφοῦ ἤδη τόν ἔκτο αἰώνα εἶχε δύο ναούς στήν Κωνσταντινούπολη καί ἕνα μοναστήρι. Ὁ ἕνας ναός κτίστηκε ἀπό τόν Ἰουστινιανό (527-565) καί ὁ ἄλλος ἀπό τόν Ἰουστόνο τόν Β’ (565-578). Τά λείψανά τοῦ ἁγίου βρέθηκαν στήν Κωνσταντινούπολη, ἀπ’ ὅπου διιεκομίσθηκαν ἀργότερα στό ναό τοῦ ἁγίου Πνεύματος στή Ρώμη. Ἡ σύναξη τοῦ ἁγίου τελεῖται στόν μαρτυρικό ναό τοῦ Ἀποστόλου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, κοντά στήν ἁγιότατη μεγάλη Ἐκκλησία.

AgTrifonasNenitaΣε πολλά μοναστήρια της πατρίδος μας φυλάσσονται τεμάχια από τα ιερά λείψανα του Αγίου, τα οποία αποτελούν πηγή ιαμάτων για όσους προστρέχουν με πίστη και ευλάβεια, όπως στην Ιερά Μονή Ξενοφώντος του Αγίου Όρους, όπου φυλάσσεται τμήμα της τιμίας κάρας του.

Στήν Ἀττική ναούς τοῦ Ἀγίου Τρύφωνος ἔχουμε στήν Παλλήνη, ὅπου εἶναι καί ἰδιαίτερος προστάτης καί πολιοῦχος αὐτῆς, στήν ἄνω Γλυφάδα, στήν Κηφισιά ( τῶν κηπουρῶν, ἀλλά ἔχει σημασία καί ἡ “αναβλαστική” παρουσία του στά Νεκροταφεῖα), στόν Κολωνό (κηπευτική περιοχή) κ.α.

 

Στην υπόλοιπη Ελλάδα θα βρούμε ναούς του στη Βυτίνα Αρκαδίας, Ν. Λάμ­ψακος Ευβοίας, Διακοπτό Αχαΐας, Ν. Λεύκη Καστοριάς, Σάμος, ενώ στη Χίο υπάρχει σε μικρή απόσταση από το χωριό Νένητα μοναστήρι επ’ ονόματί του, το οποίο υπολογίζεται ότι ιδρύθηκε τον 17ο αιώνα. Επίσης στή Σύρο, στήν Κέρκυρα, στήν Βυτίνα τῆς Ἀρκαδίας ὅπου εἶναι καί πολιοῦχος) καί παλαιότερα στη Σμύρνη.

Ο Άγιος Τρύφων είναι ιδιαίτερα λαοφιλής στον αγροτικό πληθυσμό, αφού θεω­ρείται ο προστάτης άγιος των αμπελουργών και των γεωργών. Άλλωστε η εορτή του Αγίου τον Φεβρουάριο συμπίπτει με την περίοδο κατά την οποία αρχίζει η σημαντικότερη αμπελουργική φροντίδα που είναι το κλάδεμα. Γι’ αυτό τον λόγο οι αμπε­λουργοί δεν εργάζονται την ημέρα της εορτής του και ραντίζουν τα αμπέλια τους με τον αγιασμό που τελείται στους ναούς, ενώ στο Ευχολόγιο του Δημητριέφσκυ υπάρχει και η «ευχή του Αγίου Τρύφωνος εις άμπελον».

Ο Άγιος Τρύφων υπήρξε δημοφιλής τόσο όσο ήταν ακόμη στη ζωή όσο και μετά το μαρτύριό του. Γι’ αυτό και μέχρι σήμερα έχουν διασωθεί δύο εγκωμιαστικοί λόγοι, ο ένας από τον αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ΄ τον Σοφό (886-912) και ο άλλος από τον αυτοκράτορα της Νίκαιας Βιθυνίας Θεόδωρο Β΄ τον Λάσκαρη (1255-1259). Σημαντικές πληροφορίες για το μαρτύριο του Αγίου μας παρέχει και το σχετικό έργο του Αγίου Συμεών του Μεταφραστού (910-987), ενώ αξιομνημόνευτη είναι και η πραγματεία για τον Άγιο Τρύφωνα που δημοσιεύτηκε το 1925 στα «Acta Sanctorum».

AgTrifonasKampos

Τόν ἑλληνικό βίο τοῦ ἁγίου, τοῦ ὁποῖου ἡ ἀρχή εἶναι :  Τοῦ Κυρίου καί  Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ… συνέγραψε ὁ μεταφραστής Συμεῶν καί σώζεται στή Μονή τῆς Ἰβήρων καί σέ ἄλλες μονές. Στή δέ Μεγίστη Λαύρα, σώζεται καί ἄλλος βίος τοῦ ἁγίου τοῦ ὁποῖου ἡ ἀρχή εἶναι : «Ὁ Βίος τοῦ Ἁγίου Μάρτυρος Τρύφωνος…». Συμπλήρωση τῆς Ἀκολουθίας τοῦ ἁγίου ἔκανε καί ὁ Πατήρ Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης, ἡ ὁποία καί ἐκδόθηκε ἀπό τόν κ. Σ. Σχοινά στό Βόλο τό 1957.

  Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ ἀγιορείτης ἐκτός τοῦ ὅτι συμπλήρωσε τήν ἀκολουθία του μέ νέο κανόνα καί ἔγραψε πρός τιμήν τοῦ ἐγκώμιο καί παρακλητικό κανόνα πρός τήν ἁγία Κάρα του, πού τεμάχιο αὐτῆς βρίσκεται στό Ἅγιο Ὄρος, συνέταξε καί ἱκετήρια εὐχή γιά νά διαβάζουν οἱ ἱερεῖς <<ὅταν συμβῇ βλάπτεσθαι τά χωράφια καί τούς κήπους ὑπό ἀκρίδων καί ἑρπετῶν>>. Ὅλα αὐτά βρίσκονται στό Κοινόβιο τοῦ Ξενοφῶντος.

Πλούσια είναι και η υμνογραφία του Αγίου, αφού ακολουθίες προς τιμήν του έχουν εκδοθεί στην Αθήνα κατά τα έτη 1853, 1911 και 1923, στη Σύρο το 1855, στην Κέρκυρα το 1871, στην Τρίπολη το 1899, στην Πάτρα το 1911 και στη Σμύρνη το 1908. 

Τό ἑλληνικό ὄνομα τοῦ ἁγίου καθώς καί ἡ νεραρή του ἡλικία συσχετίστηκαν μέ τήν λέξη “τρυφερός”, καί ἄπλωσαν τή λατρεία του, ὥστε, μαζί μέ τήν κατάλληλη γεωργική ἐποχή τῆς γιορτῆς του, να θεωρεῖται προστάτης στή βλάστηση καί στην καλλιέργεια, ἰδιαίτερα στούς κήπους καί στ’ ἀμπέλια, πού ἀρχές Φεβρουαρίου, μπουμπουκιάζουν ἤ κλαδεύονται.

Ὁ ἅγιος Τρύφωνας συνήθως εἰκονίζεται μέ τό δρεπάνι στό χέρι, σέ ἔνδειξη ὅτι εἶναι ὁ προστάτης καί ὁ βοηθός τῆς συγκομιδῆς τῶν καρπῶν τῆς γῆς καί γενικά τοῦ θερισμοῦ.

Ἐκτός ἀπό προστάτης καί θεραπευτής τῶν ἀρρώστων ὁ ἅγιος ἀναδείχθηκε καί προστάτης τῆς γεωργίας, τῶν φυτῶν καί τῶν δένδρων. Τά σωματεῖα Κηπουρῶν καί Ἀμπελουργῶν τόν ἔχουν συχνά προστάτη τους. 

Ὁ ἅγιος Τρύφων εἶχε λάβει εἰδική χάρη ὅπως εἴδαμε ἀπό τόν Θεό, ὅταν ζοῦσε ἀκόμα νά ἐπισκέπτεται  καί νά ἀπαλλάσει τούς κήπους, τά ἀμπέλια καί τά χωράφια ἀπό τά ἐρπετα καί ἀπό διάφορες ἀσθένειες πού τά ἀπειλοῦσαν μς ἀφανισμό. Τήν χάρη αὐτή τήν διατηρεῖ πολύ περισσότερο τώρα, πού βρίσκεται κοντά στό Θεό.

Ἔτσι, ὅταν συμβεῖ βλάβη στούς ἀγρούς καί στούς κήπους ἀπό ἀκρίδες καί ἐρπετά, οἱ πιστοί καταφεύγουν στόν ἅγιο Τρύφωνα, κάνουν λειτουργία καί ἀνάβουν κανδήλι. Καί μετά τή Θεία Λειτουργία σημειώνει τό Εὐχολόγιο, ἀφοῡ πάρει ὁ ἱερέας λάδι ἀπό τό κανδήλι καί Μεγάλο Ἀγιασμό τῶν Θεοφανείων καί ράνει σταυρωειδῶς τό χωράφι ἤ τό ἀμπέλι ἤ τόν κῆπο, λέει τίς σχετικές εὐχές (βλέπε στό τέλος τοῦ παρόντος βιβλίου) καί στή συνέχεια διαβάζεται ἡ εἰδική ἱκετήρια εὐχή πρός τόν ἅγιο –πού τήν ἔχει γράψει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἀγιορείτης — καί θαυματουργικά φυγαδεύεεται τό κακό.

Στήν Ὑμνογραφία τοῦ ἁγίου ἀκούγονται φράσεις, πού βοηθοῦν τίς ἀντιλήψεις αὐτές (ἔσπευσας πρός τό σκάμμα καί κατήρδευσας τά τῆς ἐκκλησίας βλαστήματα), ἀλλά σημαντικότερες εἶναι οἱ εὐχές καί οἱ ἐξορκισμοί  πού διαβάζονται στ’ ἀμπέλια καί στά χωράφια στό ὄνομα τοῦ ἁγίου Τρύφωνος, ἀπό τήν Ἐκκλησία. Ὁ ἅγιος φέρεται νά διώχνει τά βλαβερά ζωϋφια ἀπό τίς καλλιέργειες τῶν ἀνθρώπων (σκουλήκια, κάμπιες, ἀκρίδες, σαλιγκάρια, ἀρουραίους κ.λ.π.) μέ τόν ἐξορκισμό :

Ὁρκίζω ὑμᾶς . . . μή ἀδικήσετε τήν ἄμπελον, μήτε τόν κῆπον τῶν δένδρων τε καί λαχάνων  (τοῦ τάδε) ἀλλά ἀπέλθετε εἰς τά ἄγρια ὄρη, εἰς τά ἄκαρπα ξύλα, εἰς ἅ ἐχαρίσατο ὑμῖν ὁ Θεός τήν καθημερινήν τροφήν.  (Μικρόν Εὐχολόγιον, σελ. 271).

Καί ἴσως θά πρέπει νά σημειωθεῖ ἐδῶ ἡ μεγάλη ψυχολογική συμπαράσταση, πού δείχνει πάντα ἡ Ἐκκλησία μας, ( ἤδη μέ τά λόγια τοῦ Χριστοῦ), στόν κοπιῶντα γεωργό. Μέ τίς εὐχές, τίς εὐλογημένες σπορές ἤ ἀπαρχές, καί μέ τίς λιτανεῖες της, στίς τραγικές ὥρες τῆς ἀνομβρίας, τοῦ δίνει θάρρος, αἰσιοδοξία καί ἐλπίδα γιά ν’ ἀγωνίζεται.

Στήν εἰκονογραφία ὁ ἄγιος Τρύφων παριστάνεται μέ κλαδευτήρι στό χέρι ἤ συνηθέστερα μέ δρεπάνι, κάποτε μάλιστα δείχνεται στό βάθος τῆς εἰκόνας καί κάποιος γεωργός, πού τιμωρήθηκε (τοῦ κόπηκε ἡ μύτη), ἐπειδή δέν τήρησε τήν ἀργία τῆς γιορτῆς του. Ἡ σχετική παράδοσις διηγεῖται:

— Οἱ σταφιδοπαραγωγοί, στή μνήμη τ’ ἅι Τρυφώνου ἔχουν μικρή σχόλη, γενικό ἐκκλησιασμό, ἀποφεύγουν δέ αὐστηρά ὄχι μόνο νά πατήσουν σέ κτήμα (γιά κλάδεμα), ἀλλά καί νά πιάσουν κλαδευτήρι στό χέρι τους. . . Κάποιος πού “μαγάρισε” τή μνήμη τοῦ ἁγίου καί δούλεψε στ’ ἀμπέλι, ἔκοψε τή μύτη του. Κι ἕνας πού τό διηγότανε, καί κρατοῦσε τήν ἡμέρα αὐτή κλαδευτήρι, ἔκαμε νά δείξει πῶς, κί ἔκοψε τή δική του. (Ἠλεία, 1963,Ντίνος Ψυχογιός) .

Ἀπό παρετυμολογία τοῦ ὀνόματος του : Ἅγιος Στρίφωνας, παλαιότερα δέν ἔστριφαν γνέμα, γιά ὕφανση, οἱ νοικοκυρές. Ὁ Δ. Καμπούρογλου διηγεῖται γιά τήν τουρκοκρατούμενη Ἀθήνα, ὅτι φοβοῦνταν οἱ γυναίκες νά “στριφώσουν” νῆμα ἤ ροῦχα, γιατί μποροῦσαν νά πάθουν προσωπικό στρίφωμα (πάρεση). (Ἱστορία τῶν Ἀθηναίων 3, σελ. 151). Ἄλλη ἀγροτική παρετυμολογία συναντούμε στή Δ. Μακεδονία, ὅπου, γιά νά τούς βοηθάει ὁ ἅγιος στήν καλή βλάστηση τοῦ Τριφυλλιοῦ (γιά τά ζώα τους), τόν λένε ἅγιο Τρίφυλλα. (Μ. Καλινδέρη. Ὁ βίος τῆς Βλάτσης, Θεσ/νίκη 1981, σελ. 212).

Συχνά εἶναι ἀντίστοιχα καί τά βαφτιστικά ὀνόματα Τρύφων καί Τρύφος, καθώς καί τά ἐπώνυμα : Τρύφωνας, Τρυφωνίδης, Τρυφωνόπουλος κ.λ.π. 

Ας ευχηθούμε ολόψυχα ο Άγιος μάρτυς Τρύφων ο ιαματικός, που μαρτύρησε τον 3ο μ.Χ. αιώνα για την αγάπη του Χριστού, να καθοδηγεί και να ενισχύει με το παράδειγμά του τον αλλοτριωμένο άνθρωπο του 21ου αιώνα στην πνευματι­κή του πορεία και προκοπή στους δύσκο­λους και απαιτητικούς καιρούς που διερχόμαστε.

Επιμέλεια κειμένου Χώρα Του Αχωρήτου

Πηγές:

https://agtrifonas.webnode.gr/%CE%B2%CE%AF%CE%BF%CF%82-%CE%B8%CE%B1%CF%8D%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CE%B1%CE%B3%CE%AF%CE%BF%CF%85-%CF%84%CF%81%CF%8D%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%BF%CF%82-/

http://www.imchiou.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=782:2013-01-31-19-25-43&catid=76:2012-05-18-22-14-22&Itemid=110, Αριστείδη Γ. Θεοδωρόπουλου, Εκπαιδευτικού

προηγούμενο
επόμενο

Facebook Comments