Στην Κωνσταντινούπολη οι 83 ελληνικές εκκλησίες και τα εθιμα του Πάσχα ζωντανεύουν αυτές τις ημέρες, γεμίζουν αυτές τις εορτάσιμες ημέρες του Πάσχα για μόνη φορά μέσα στο χρόνο. Ελλείψει πιστών, πολλές από τις εκκλησίες της Κωνσταντινούπολης παραμένουν τον υπόλοιπο χρόνο αδειανές, με μόνη εξαίρεση την ημέρα που τιμάται ο Άγιός τους.
Μεγάλη Τρίτη στον Πατριαρχικό Ναό
Η πνευματική ακτινοβολία του Οικουμενικού Πατριαρχείου ξεπερνά κατά πολύ τον υλικό κόσμο των ενδιαιτημάτων του. Το Πατριαρχείο εντυπωσιάζει με την απλότητα των κτιρίων του, ενώ η μεγαλοπρέπεια και η επιβλητικότητα της Μεγάλης του Γένους Σχολής στο διπλανό λόφο το κάνει να μοιάζει χωρικά ακόμη πιο ασήμαντο. Η στενότητα του χώρου μετατρέπει το Πατριαρχείο σε κόλαση όταν ξεβράζονται ομαδικά τα γκρουπ των εκδρομέων.
Η καλύτερη στιγμή για να το επισκεφθεί κανείς μεσούσης της Μεγάλης Εβδομάδας, εφόσον βέβαια το θεωρήσει απαραίτητο παρά το γεγονός ότι η εποχή δεν προσφέρεται για μία τέτοια επίσκεψη, είναι η Μεγάλη Τρίτη. Δεν επικρατεί ο αποκαρδιωτικός συνωστισμός του τέλους της εβδομάδας, ενώ η καλλίφωνη χορωδία του Πατριαρχικού Ναού του Αγίου Γεωργίου ψάλλει το Τροπάριο της Κασσιανής κατά το Βυζαντινό τυπικό. Προτού αποτραβηχθεί στην εκκλησία, επιβάλλεται να περιδιαβεί κανείς την κάποτε αμιγώς Ελληνική συνοικία του Φαναρίου. Να θαυμάσει τις ανηφοριές με τα όμορφα Ελληνικά τρίπατα σπίτια (1880-1920) και να ξετρυπώσει τις μικρές ενορίες κρυμμένες πίσω από τους μαντρότοιχούς τους. Έλληνες δεν απομένουν εδώ, τα κτίρια όμως διασώουν τη μνήμη της κοινότητας. Η Μεγάλη Σχολή με την αίθουσα τελετών της στολισμένη με τοιχογραφίες σε αττικό ρυθμό είναι ιδιαίτερα αξιεπίσκεπτη (είναι ανοικτή το πρωί καθώς λειτουργεί με τριάντα περίπου μαθητές). Αξιεπίσκεπτη και η Παναγία των Μογγόλων (Μουχλιώτισσα), μόνη Βυζαντινή εκκλησία που παραμένει σε χέρια Ελληνικά.
Μεγάλη Παρασκευή πρωί: Οι Επτά Επιτάφιοι και η Ζουλόπετρα
Καθαρά πολίτικο έθιμο το προσκύνημα των 7 επιταφίων το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής. Αποτελεί μάλιστα έθιμο κοινό σε όλες τις Χριστιανικές κοινότητες της Πόλης.
Αποτελεί μάλιστα έθιμο κοινό σε όλες τις χριστιανικές κοινότητες της πόλης, καθώς το τηρούσαν και οι καθολικοί και οι Αρμένιοι. Οι πιστοί επισκέπτονται 7 εκκλησιές και περνούν κάτω από τους επιταφίους τους. Ανάμεσα τους είναι εκείνοι που έχουν συγγενείς τους, θαμμένους στο νεκροταφείο.
Τελούν τρισάγια στους τάφους και μοιράζουν κόλλυβα,για την ανάπαυση των ψύχων τους. Πολίτικοι σύλλογοι οργανώνουν προσκυνήματα με λεωφορεία, που εκκινούν από την όπερα, στην πλατεία ταξίμ.
Στην καρδιά του άλλοτε εβραϊκού γκέτο, βρίσκεται ο ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών, γνωστόςκαι ως Αη Στράτης. Εδώ προσέρχονται οι ρωμιοί τη Μεγάλη Παρασκευή για να περάσουν τη ζουλόπετρα, μια στενή οπή στη βάση ενός τοίχου του ναού, που βγάζει σε ένα μικρό δωμάτιο. Κατά την παράδοση, οι πιστοί διέρχονται το μάλλον τρομακτικό αυτό πέρασμα τρεις φορές – αρχέγονη πράξη επίκλησης της καλής τύχης.
Η Περιφορά του Επιταφίου στην Πρίγκηπο
Η συγκινητικότερη στιγμή του Πολίτικου Πάσχα είναι η περιφορά του Επιταφίου στους δρόμους της Πριγκήπου. Η Παναγία της Πριγκήπου είναι η μόνη ρωμαίικη ενορία που πραγματοποιεί περιφορά έξω στους δρόμους. Το έθιμο αναβίωσε για πρώτη φορά το 2004. Η ακολουθία ξεκινά πολύ νωρίς, λίγο μετά τις πέντε, και ο Επιτάφιος βγαίνει κατά τις εξίμισυ. Καθώς η πομπή βγαίνει, οι αμαξάδες παρατάσσονται σοβαροί και αμίλητοι. Προπορεύονται τα παιδιά με τις λαμπάδες, ακολουθεί η χορωδία‐νέες ρωμιές από όλη την πόλη, ο εσταυρωμένος και οι ιερείς,ενώ ακολουθούν 50 περίπου πιστοί με αναμμένα κεριά.Τα πλοία για τα Πριγκηπόνησα εκκινούν από το Καμπάτας, στο στόμιο του Βοσπόρου, και η διαδρομή προς την Πρίγκηπο διαρκεί περίπου μιάμιση ώρα. Υπάρχουν πολλά δρομολόγια από νωρίς το πρωί ως αργά το βράδυ.
Για όσους το ταξίδι με το πλοίο στην Πρίγκηπο πέφτει μακριά, μπορούν να παρακολουθήσουν την ακολουθία του Επιταφίου στην Παναγία του Πέραν ή την Ευαγγελίστρια Προπόδων Ταταούλων στο Ντολάπντερε. Η Αγία Τριάδα Σταυροδρομίου είναι πολύ κεντρικότερη, δίπλα στην πλατεία Τάξιμ, ενώ ειδυλλιακό είναι το περιβάλλον στον Άγιο Γεώργιο στο Τσενγκέλκιοϊ. Η τελευταία αυτή εκκλησία έχει το ωραιότερο ίσως ξυλόγλυπτο τέμπλο ναού της Πόλης, ενώ η περιφορά του Επιταφίου λαμβάνει χώρα στον τεράστιο κήπο της.
Ανάσταση στο Νιχώρι
Η αναστάσιμη ακολουθία γεμίζει κάθε χρόνο τις εκκλησίες του Νεοχωρίου, της πιο δυναμικής σήμερα από τις Ρωμαίικες κοινότητες του Βοσπόρου. Το άλλοτε μεγάλο ελληνικό χωριό έχει υμνήσει και ο Καβάφης, που έζησε κάποια χρόνια εδώ, αφιερώνοντας ένα ποίημα στη φυσική καλλονή του. «Την πρασινάδα που θα ’δης εκεί να μην ελπίσης που σ’ άλλο μέρος θα την βρης.» Ψηλά στο λόφο, η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, που κτίσθηκε το 1772, χάνεται μέσα στα δένδρα. Αυτή της Παναγίας Κουμαριώτισσας δεσπόζει στον κεντρικό δρόμο. Μία από τις δύο γίνεται το επίκεντρο του ενδιαφέροντος το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου κάθε χρόνο. Φέτος, μας πληροφορεί η Μαρίνα Δρυμαλίτου που συντονίζει τις πολιτιστικές δραστηριότητες της ομογένειας, είναι η σειρά του Αγίου Νικολάου, με το αριστουργηματικό επίχρυσο εικονοστάσιο.
Το εκκλησίασμα είναι πάντοτε ένα εθνικό και κοινωνικό ψηφιδωτό. Οι λίγοι – ηλικιωμένοι ως επί το πλείστον – Νιχωρίτες υποδέχονται τους Ρωμηούς συμπολίτες τους, πολλοί από τους οποίους καταφθάνουν με Τούρκους και Αρμένιους φίλους, Ρώσους, Σέρβους και άλλους Ορθοδόξους της Πόλης, ντόπιους ή μετανάστες. Στο Νιχώρι μαζευόμαστε και όλοι οι Ελλαδίτες και Ελληνοκύπριοι πάροικοι της Πόλης, πάντα σχεδόν με Τούρκους κοντινούς φίλους, τους οποίους διακατέχει η περιέργεια για τα υπό εξαφάνιση έθιμα των γηγενών της Πόλης. Η λιτανεία είναι κάτι σαν προσκλητήριο για μεγάλο μέρος της φιλελεύθερης διανόησης της Πόλης. Τούρκοι στορικοί, πανεπιστημιακοί, εθνολόγοι, φωτογράφοι, δικηγόροι και όλοι όσοι στηρίζουν και στέκονται πλάι στην Πολίτικη Ρωμηοσύνη καταφθάνουν στο ναό για την ακολουθία, και συμμετέχουν στο γεύμα που παρέχεται στον κήπο της εκκλησίας στη συνέχεια.
Το Πασχαλινό τραπέζι
Την Κυριακή του Πάσχα Ρωμηοί και Ελλαδίτες, μαζί με τους συγγενείς και τους φίλους που τους επισκέπτονται και Τούρκους φίλους, μαζεύονται σε κάποιες ενορίες που στήνουν πασχαλινά τραπέζια. Προς το μεσημέρι, εορτάζεται η Δεύτερη Ανάσταση, και μετά σερβίρονται στους πιστούς εδέσματα Πασχαλινά. Μία από τις κεντρικότερες ενορίες της Πόλης όπου προσέρχονται πλήθη για τη Δεύτερη Ανάσταση και το τραπέζι του Πάσχα είναι η Κοίμηση της Θεοτόκου Διπλοκιονίου, δίπλα στην αγορά του Μπεσίκτας. Είναι μια εξαιρετικά συντηρημένη εκκλησία με εντυπωσιακά σκαλισμένο επίχρυσο τέμπλο. Εδώ το Ευαγγέλιο διαβάζεται σε διάφορες γλώσσες και οι πιστοί μαζεύονται στην αίθουσα τελετών, όπου μοιράζονται σοκολατένια αυγά και παιγνίδια στα παιδιά. Πολλοί από τους Ρωμηούς, που είτε παραμένουν εδώ είτε επιστρέφουν από την Ελλάδα, εορτάζουν το Πάσχα στην εξοχή του Polonezköy, χαμένη στα δάση της Ασίας. Στις ταβέρνες του άλλοτε πολωνικού αυτού χωριού σερβίρεται χοιρινό και τοπικό κρασί, ενώ οι Ρωμηοί ετοιμάζουν ειδικά μενού για το Πάσχα. Έτσι κλείνει ο κύκλος της λαμπρότερης εορτής της Ορθοδοξίας, σε μία πόλη βαριά με τις μνήμες ενός ευτυχέστερου, για την ελληνική κοινότητά της, παρελθόντος.
Aλέξανδρος Μασσαβέτας
Πηγή : http://mikrasiatis.gr/ethima-pasxa-stin-konstantinoupoli/
Facebook Comments